SỐNG TRÊN ĐỜI, NHẤT ĐỊNH CẦN BỀN BỈ

Bền bỉ không chỉ là “sống sót” qua thời điểm khó khăn, còn là sự phát triển khi đối mặt với nghịch cảnh. Nói ngắn gọn, đó là khả năng phục hồi một cách mạnh mẽ, kiên trì, và có định hướng.

Người ta nói rằng, đời người có ba lần trưởng thành: 

Lần đầu tiên là khi phát hiện ra mình không phải trung tâm của thế giới.

Lần thứ hai là khi nhận ra có một số việc, dù cố gắng như thế nào bạn vẫn không thể thay đổi. 

Lần thứ ba là khi gặp biến cố, bạn chọn đối diện thay vì né tránh, chọn mạnh mẽ thay vì hèn nhát chạy trốn.

Mình không nhớ rõ dấu mốc trưởng thành đầu tiên và thứ hai của mình từ bao giờ, nhưng hoàn toàn chắc chắn về lần trưởng thành thứ ba theo định nghĩa trên – khi bắt buộc (hay lựa chọn) đương đầu với biến cố ở độ tuổi ngoài 20. 

Mình sinh ra trong một gia đình bình thường ở một miền quê chuyên trồng cây ăn quả. Mẹ mình dù có bằng cấp nhưng lựa chọn không đi làm, ở nhà tập trung chăm sóc con cái và mảnh vườn của gia đình. Bố mình làm ở một cơ quan huyện, thu nhập đủ để vun vén lo cho cả nhà. Dẫu cũng có những thời điểm khó khăn, nhưng nhìn chung chúng mình có một cuộc sống khá bình yên và êm ấm. 

Mình và em trai lớn lên trong vòng tay chăm lo của bố mẹ. Từ nhỏ tới lớn, mình chỉ tập trung vào học, vô lo vô nghĩ, cho tới tận năm hai mươi hai tuổi. Khi ấy, mình đang học năm cuối đại học, chuẩn bị làm đồ án tốt nghiệp, luôn háo hức nghĩ về chặng đường sự nghiệp và cuộc sống ngoài cánh cổng trường đại học. 

Mọi thứ đột ngột đổi thay. Vì những vấn đề trong công việc mình cũng không hoàn toàn hiểu rõ tại thời điểm ấy, bố mình mất việc. Không chỉ vậy, nhiều rắc rối liên quan đến pháp lý khiến gia đình mình lâm vào cảnh nợ nần. Quan trọng nhất, nhà mình mất đi nguồn thu nhập duy nhất. Mình chưa tốt nghiệp, em trai vừa mới vào đại học. 

Chỉ trong một thời gian ngắn, cuộc sống của chúng mình hoàn toàn đảo lộn. Nhiều kế hoạch, dự định của mình buộc phải hủy bỏ để tập trung vào mục tiêu cấp bách trước mắt: kiếm tiền, tự nuôi sống bản thân, chu cấp cho em trai học đại học, và phụ giúp bố mẹ phần nào. 

Từ một cô sinh viên vô lo, háo hức về tương lai êm đềm, mình đột ngột phải lao mình vào cuộc sống. Cầm trên tay bảng điểm chưa đầy đủ, mình gõ cửa các công ty mong tìm một vị trí làm việc chính thức. Buổi tối, mình đi dạy gia sư và làm thêm nhiều công việc nữa như chạy bàn, lễ tân khách sạn… để có thể kiếm được đủ tiền trang trải cuộc sống mỗi ngày. 

Mười mấy năm đã qua kể từ cái ngày buộc phải trưởng thành và nhận về mình trách nhiệm gánh vác gia đình ấy, đôi lần nhìn lại, mình tự hỏi cuộc sống của mình sẽ ra sao nếu không có bước ngoặt ngày đó? Mình cũng không chắc. Nhưng nếu mọi thứ khác đi, hẳn mình cũng không thể trở thành phiên bản ngày hôm nay của chính mình. 

Giờ đây, mình là một chuyên gia trong ngành công nghệ, với chuyên môn chính là quản lý dự án. Mình có mục tiêu, tham vọng cho tương lai và mỗi ngày lại cố gắng để đến gần hơn với nó. Mình có gia đình nhỏ với chồng và hai con. Mình có một cuộc sống dẫu không hoàn hảo, nhưng đủ để khiến mình cảm thấy hài lòng. 

Mười ba năm, mình đã vượt qua hoàn cảnh ngặt nghèo khi ấy, dìu dắt em trai trưởng thành, làm chỗ dựa cho bố mẹ, tích cóp để trả nợ và đưa cuộc sống của cả gia đình trở lại nhịp độ bình thường, thậm chí còn tốt hơn nhiều so với hình dung nhiều năm trước. 

Đôi lần, có ai đó hỏi mình: “Vì sao lại làm được như thế? Vì sao không gục ngã? Vì sao không chỉ tồn tại được mà còn sống tốt dẫu trải qua biến cố lớn đến vậy trong đời?”. 

Mình từng không thể trả lời. Mình chỉ đơn giản nghĩ, mình bắt buộc phải tiến về phía trước vì nếu không, cũng đâu có lựa chọn nào khác? Nếu mình cứ mãi khóc lóc, đau khổ, và sợ hãi, tương lai của mình, em trai, và bố mẹ sẽ đi về đâu? Biến cố dẫu sao đã cũng xảy ra. Điều mình có thể làm, chỉ là chấp nhận nó và quyết tâm tiến về phía trước. 

Thời gian qua đi, sau chặng đường học hỏi, nghiên cứu, và thực hành về tư duy tích cực, mình nhận ra có một yếu tố quan trọng nhất đã dẫn dắt, là động lực chính giúp mình vượt qua thời điểm khó khăn, nhận lãnh về mình trách nhiệm trụ cột gia đình, xác định mục tiêu và bằng mọi nỗ lực để đạt được nó mà không bao giờ nghĩ tới bỏ cuộc giữa chừng, đó là: sự bền bỉ. 

1.      Bền bỉ là gì?

Bền bỉ, không chỉ có nghĩa là chăm chỉ. Một cách tổng quát, bền bỉ là khả năng đương đầu với căng thẳng, vượt qua thử thách và thích ứng với thay đổi. Bền bỉ không chỉ là “sống sót” qua thời điểm khó khăn, còn là sự phát triển khi đối mặt với nghịch cảnh. Nói ngắn gọn, đó là khả năng phục hồi một cách mạnh mẽ, kiên trì, và có định hướng. 

Đứng trước những giai đoạn khủng hoảng, mệt mỏi, bế tắc, người ta chỉ có hai con đường: từ bỏ hoặc đi tiếp. Nếu chọn con đường thứ hai, thứ chúng ta có được không chỉ là khả năng tồn tại, mà còn là sự phát triển, thậm chí vượt bậc so với phiên bản trước khó khăn. 

Đó không phải là một quyết định một lần và mãi mãi, mà là một chuỗi các quyết định nhỏ được lựa chọn hàng ngày, hàng giờ. Khi đối mặt với thất bại hoặc thách thức, người bền bỉ không lập tức nhìn thấy con đường thoát hiểm, nhưng họ không ngừng tìm kiếm con đường đó.

Nó đòi hỏi sức mạnh tinh thần, khả năng quản lý cảm xúc của bản thân, không cho phép nỗi sợ hay thất vọng làm mất đi sự tập trung và hành động hướng tới mục tiêu.

Sự bền bỉ không phải là một đặc điểm tự nhiên mà mỗi người sinh ra đã có, đó là một phẩm chất được rèn giũa qua từng trải nghiệm, qua mỗi lần chúng ta tự hỏi "tiếp theo mình nên làm gì?" sau mỗi lần vấp ngã hoặc rơi vào hoàn cảnh căng thẳng, ngặt nghèo. 

2.      Rào cản của quá trình phát triển, rèn luyện sự bền bỉ

Trước khi tìm hiểu cách để bồi đắp tính bền bỉ, chúng ta cần hiểu về cơ chế phản ứng tự nhiên của tâm trí và cảm xúc trước mỗi biến cố trong cuộc sống. Đây chính là rào cản khiến việc thực hành sự mạnh mẽ, kiên trì của chúng ta trở nên khó khăn. 

Rào cản này được mô tả dưới góc độ tâm lý bởi mô hình 3P (personalization, pervasiveness, and permanence – cá nhân hóa, độ lan tỏa, tính vĩnh cửu) của nhà tâm lý học người Mỹ Martin Seligman. 

Theo mô hình Seligman, trải qua biến cố là một trong những dấu mốc quan trọng đánh dấu sự trưởng thành trong cuộc đời mỗi người. Rào cản chúng ta phải đối mặt không chỉ là những thách thức bên ngoài, còn bắt nguồn từ niềm tin sâu thẳm trong tâm hồn mỗi người, đôi khi được “mã hóa” bởi những quan niệm tiêu cực.

• Tính cá nhân:

Khi cuộc sống tưởng như đang trôi chảy, êm đềm bỗng chốc đứng trước ngã rẽ khắc nghiệt, nhiều người chọn cách nhìn vào bản thân và tự hỏi: "Tại sao lại là mình?".

Cá nhân hóa là rào cản đầu tiên mà chúng ta thường vấp phải khi đối mặt với nghịch cảnh. Nó thúc đẩy chúng ta quy mọi lỗi lầm, mọi sự không may mắn về phía mình. Đó là khi bản thân chúng ta trở thành đối tượng của sự trách móc, khiến cho việc hồi phục càng trở nên gian nan.

Mình không thể không tự hỏi, liệu mọi việc có khác đi nếu mình đã làm gì đó khác, nếu mình đã biết trước điều gì sẽ xảy ra?

Nhưng suy cho cùng, hầu hết các sự kiện trong cuộc sống đều rất khó dự đoán, ngay cả những thứ xuất phát từ nỗ lực của bản thân. Điều chúng ta có thể làm chỉ là sống bằng tất cả nhiệt huyết và làm hết sức những nhiệm vụ của mình. 

• Độ lan tỏa của nghịch cảnh:

Sau cái ngày mà mình phải đột ngột thay đổi hướng đi trong cuộc sống vào năm 22 tuổi, ảnh hưởng nghịch cảnh được cảm nhận rõ nét qua mỗi quyết định, mỗi suy nghĩ. Đó là rào cản thứ hai - sự lan tỏa. Nó khiến cho mỗi khía cạnh của cuộc sống đều bị tác động, từ công việc cho đến mối quan hệ, từ niềm vui cá nhân cho đến ước mơ xa xôi.

Khi bố mình mất việc, không chỉ thu nhập gia đình không còn mà niềm tin của mình vào một tương lai ổn định cũng bắt đầu lung lay. Mọi thứ như liên kết chặt chẽ với nhau, một mắt xích bị xoay chuyển đủ để cả hệ thống bắt đầu nghiêng ngả. 

Cách để vượt qua niềm tin này là học cách nhìn vào mỗi vấn đề một cách độc lập, không để cho một sự cố cá biệt làm đảo lộn toàn bộ cuộc sống của mình. Vấn đề là, việc này chưa bao giờ là dễ dàng. 

• Tính vĩnh cửu:

Đó là rào cản thứ ba và cũng khó khăn nhất để vượt qua. Nó thì thầm vào tai bạn rằng mọi thứ sẽ mãi mãi như hiện tại, không có gì có thể thay đổi. Khi mình bắt đầu nhận thức được rằng cuộc sống đã thay đổi không phải chỉ là nhất thời mà có thể kéo dài mãi mãi, mình cảm thấy nản lòng. Mình nghĩ đây chính là cuộc sống mới của mình - một chuỗi ngày không ngừng lo toan, vất vả và đầy áp lực. 

Nhưng, thực tế không phải như vậy. Cuộc sống luôn biến chuyển, không có gì là mãi mãi. Qua thời gian, mình học được cách nhìn nhận mỗi thời kỳ trong cuộc đời như một giai đoạn, một hành trình với những chương có mở đầu và kết thúc.

Đối mặt với những rào cản này không hề dễ dàng, nhưng chính trong lúc khó khăn nhất, sức mạnh bên trong con người chúng ta mới được khơi gợi. Mình đã học được rằng sự bền bỉ không chỉ là khả năng chịu đựng những cơn bão của cuộc đời mà còn là khả năng biến những trải nghiệm đó thành bài học, thành nguồn động lực để tiến lên phía trước.

Khi người ta nói rằng sự bền bỉ là khả năng "bật dậy" sau khi bị "đánh gục", họ không chỉ nói về khả năng phục hồi mà còn là khả năng chuyển hóa nghịch cảnh thành cơ hội.

Như một cây ăn quả bị bão quật ngã, không phải lúc nào cũng trở lại hình dáng ban đầu, nhưng nó có thể mọc lên từ những cành gẫy, mạnh mẽ và phong phú hơn trước. Cuộc sống của mình, sau những biến cố, có lẽ không trở lại "bình thường" như trước, nhưng nó đã trở nên giàu có hơn với những bài học, những trải nghiệm và một sức mạnh tinh thần mới.

Mỗi con người đều có câu chuyện độc nhất của riêng mình. Nhưng mọi câu chuyện, đều có một chân lý chung: chúng ta luôn có khả năng vượt qua rào cản và phát triển sức mạnh bên trong.

Khi đối mặt với thử thách, nếu chúng ta nhận ra và vượt qua ba rào cản: cá nhân hóa, lan tỏa và vĩnh cửu của Seligman, chúng ta không chỉ hồi phục mà còn trưởng thành và mạnh mẽ hơn.

3. Làm thế nào để rèn luyện sự bền bỉ? 

Sự bền bỉ không phải là một điểm đến, mà là hành trình dài mình luyện bản thân qua những thử thách liên tục của cuộc sống. Để rèn luyện, chúng ta cần phải xây dựng nền tảng vững chắc trên năm cột trụ cơ bản: nhận thức bản thân, tư duy tích cực, mạng lưới hỗ trợ xã hội, mục đích sống và sự can đảm. Năm cột trụ này được phân tích và đưa ra bởi Tiến sỹ tâm lý học Angela Duckworth trong cuốn sách Grit: The Power of Passion and Perseverance (Vững tâm bền chí ắt thành công). 

Dưới đây là gợi ý một số cách để bạn có thể áp dụng vào hành trình  rèn luyện sự bền bỉ của riêng mình: 

• Nhận thức bản thân:

Nhận thức bản thân không chỉ là biết được bạn là ai, mà còn là hiểu bạn cần gì, và tại sao bạn phản ứng như vậy trước các tình huống. Đây là một số cách đơn giản bạn có thể thực hành mỗi ngày:

Tự vấn: Dành thời gian mỗi ngày để suy ngẫm về những gì bạn cảm nhận. Ghi chép nhật ký cảm xúc là một phương pháp tốt để theo dõi những biến động tâm trạng và hành vi.

Thực hành chánh niệm: Bạn có thể sử dụng các kỹ thuật thiền, yoga hoặc thậm chí là thực hành hơi thở để tăng cường sự hiện diện và tỉnh thức trong từng khoảnh khắc.

Phản hồi từ người khác: Đôi khi, chúng ta cần nghe những nhận xét từ người khác để hiểu rõ hơn về bản thân. Tìm kiếm và chấp nhận phản hồi xây dựng từ bạn bè, đồng nghiệp hoặc thậm chí là một người huấn luyện chuyên nghiệp.

• Tư duy tích cực:

Tư duy tích cực không có nghĩa là bạn phải lạc quan mù quáng, mà là khả năng nhìn nhận mọi thứ một cách cân đối và tìm kiếm điều tốt đẹp trong từng tình huống. Chúng ta có thể rèn luyện, bồi đắp tư duy tích cực bằng cách:

Thực hành lòng biết ơn: Mỗi ngày, hãy viết ra ít nhất ba điều bạn cảm thấy biết ơn. Điều này giúp bạn nhìn thấy những điểm sáng trong cuộc sống, ngay cả khi đối mặt với khó khăn.

Tái cấu trúc suy nghĩ tiêu cực: Khi nhận thấy mình đang suy nghĩ tiêu cực, hãy chủ động thay thế chúng bằng những suy nghĩ tích cực, khách quan hơn.

Kỷ luật cá nhân: Đặt ra những mục tiêu nhỏ hàng ngày để tăng cường khả năng tự chủ và tự tin. Đây cũng là cách để bạn giữ vững tinh thần lạc quan khi đối mặt với thách thức.

• Mạng lưới hỗ trợ xã hội:

Không ai có thể sống cô lập. Chúng ta cần sự hỗ trợ từ người khác để vượt qua khó khăn. Vì thế, chúng ta nên:

Xây dựng mối quan hệ: Dành thời gian để xây dựng và duy trì mối quan hệ với bạn bè và gia đình. Sự hỗ trợ từ họ sẽ là nguồn động viên tinh thần không thể thiếu.

Tham gia cộng đồng: Tham gia các nhóm cộng đồng, câu lạc bộ hoặc tổ chức thiện nguyện. Mạng lưới cộng đồng sẽ mang lại cảm giác thuộc về và giúp bạn vượt qua cảm giác cô đơn.

Tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết: Đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp như tư vấn hay trị liệu khi bạn cảm thấy quá tải.

• Mục đích sống:

Mục đích không chỉ là một ước mơ xa vời, mà là kim chỉ nam cho mọi hành động của bạn hàng ngày.

Đặt ra mục tiêu lớn và nhỏ: Mục tiêu không nhất thiết phải quá lớn, nhưng cần đủ ý nghĩa để bạn có động lực thực hiện mỗi ngày.

Sống theo giá trị của bản thân: Xác định những giá trị cốt lõi của bạn và hãy sống sao cho phù hợp với chúng.

Tìm kiếm sự đam mê: Đam mê không tự nhiên mà có, hãy tìm kiếm và thử nghiệm nó qua các hoạt động và công việc khác nhau.

• Kiên trì:

Kiên trì là sức mạnh tinh thần giúp bạn không bỏ cuộc, dù có chuyện gì xảy ra.

Thực hành kiên trì: Đặt ra những thách thức nhỏ hàng ngày và cam kết không bỏ cuộc cho đến khi hoàn thành.

Học từ thất bại: Mỗi lần gặp thất bại, hãy xem đó là một bài học và một cơ hội để phát triển.

Thiết lập thói quen: Những thói quen hàng ngày tốt sẽ giúp bạn duy trì sự kiên định và phát triển bản lĩnh dài lâu.

Rèn luyện sự bền bỉ là một quá trình cả đời. Nhưng bằng cách áp dụng những gợi ý trên đây, từng bước từng bước, bạn sẽ trở nên mạnh mẽ hơn và sẵn sàng đối mặt với mọi thách thức của cuộc sống. Nhớ rằng, mỗi bước tiến, dù nhỏ, cũng là một bước tiến về phía trước trên hành trình phát triển bản lĩnh của bạn.

TẠM KẾT:

Khi nhìn lại quãng đường đã đi qua, mình nhận ra rằng sự bền bỉ không chỉ là một sức mạnh nội tại, mà còn là một lựa chọn hàng ngày. Mỗi buổi sáng thức dậy, mỗi quyết định nhỏ trong ngày, từ việc cân nhắc ưu tiên công việc, đến việc dành thời gian cho gia đình và chăm sóc bản thân, mình đều chọn sự bền bỉ. Mình đã học cách chấp nhận thách thức như một phần tất yếu của cuộc sống và sử dụng chúng như là cơ hội để mình trở nên mạnh mẽ hơn.

Trên hành trình này, mình nhận ra rằng sự bền bỉ không chỉ giúp mình vượt qua những thời điểm khó khăn, mà còn giúp mình phát triển và trưởng thành hơn. Sức mạnh này không chỉ đến từ việc đối mặt với thách thức, mà còn từ việc kiên trì đi theo mục tiêu, dù có bao nhiêu cản trở hay trở ngại.

Bền bỉ không phải lúc nào cũng dễ dàng. Đôi khi, nó đòi hỏi chúng ta phải đương đầu với sự mệt mỏi, thất vọng, thậm chí là cảm giác muốn từ bỏ.

Nhưng chính trong những khoảnh khắc ấy, sự bền bỉ trở nên quý giá hơn bao giờ hết. Đó là lúc chúng ta tự nhắc nhở bản thân về sức mạnh tiềm ẩn, về khả năng vượt qua khó khăn và hướng tới tương lai tươi sáng hơn.

Mình đã học được rằng bền bỉ không chỉ là việc giữ vững niềm tin, mà còn là sự tỉnh táo để đánh giá tình hình, sáng tạo trong cách tiếp cận và không ngừng tìm kiếm giải pháp. Đó là sự kết hợp giữa tinh thần và trí tuệ, giữa lòng kiên định và khả năng thích ứng.

Cuối cùng, nhìn lại chặng đường đã qua, mình nhận ra rằng sự bền bỉ đã giúp mình không chỉ đạt được mục tiêu và ước mơ, mà còn giúp mình trở thành một phiên bản tốt hơn của chính mình. Đó không chỉ là kỹ năng sống, mà còn là một phần không thể thiếu của bản sắc của mình. Bền bỉ, cuối cùng, không chỉ là về việc đối mặt với thách thức, mà còn là về việc tạo ra một cuộc sống mà ở đó, mỗi thách thức trở thành bước đệm cho sự phát triển và thành công.

Mong rằng tất cả chúng ta, đều sẽ gom đủ sức mạnh để mỗi ngày thêm bền bỉ hơn với cuộc đời và những mục tiêu của chính mình.

Chúc bạn một ngày vui!

Tố Uyên.