Ghi chú: Đây là khóa học mình đã cung cấp qua email từ khá lâu, nhưng để giúp các bạn quan tâm có thể dễ dàng và nhanh chóng tiếp cận được nội dung khóa học này mà không cần chờ gửi qua email, và cũng vì mình không có thời gian quản lý hệ thống gửi tự động, nên mình biên tập lại và đăng lên trang blog này luôn.
Bài viết giới thiệu về khóa học và lý do mình tạo nên khóa này Ở ĐÂY.
***
Ngày 1: Chào mừng bạn đến tới khóa “7 ngày học cách tự học”.
Nếu chỉ được chọn một kỹ năng duy nhất để đảm bảo đứng vững trên thị trường lao động, phát triển bản thân và có cuộc sống tốt đẹp hơn, mình sẽ chọn kỹ năng tự học.
Tự học, không có nghĩa là không cần ai hướng dẫn hoặc không đi theo chương trình bài bản nào. Tự học nghĩa là học vì chính bản thân mình, không phải do ai thúc ép. Bất kể bạn đang học đại học, thạc sỹ, ngoại ngữ, học chứng chỉ chuyên môn… miễn bạn học vì mình thực sự mong muôn, đó chính là tự học.
Có nhiều phương pháp học tập, cá nhân mình đã thử nghiệm và áp dụng trong nhiều năm. Phương pháp hiệu quả nhất mình đánh giá là cách coi một mục tiêu học tập như dự án, có thời gian cụ thể và có áp lực hoàn thành. Những cách học kiểu mỗi ngày 30 phút, nhẹ nhàng, mục tiêu chung chung… không mang lại hiệu quả nhanh và chắc chắn, cũng rất khó giữ động lực.
Trước đây mình cho rằng, vì bản thân là một chuyên gia về quản lý dự án công nghệ, chịu ảnh hưởng của chuyên môn nên mình yêu thích cách tổ chức việc học như dự án, thực hiện trong thời gian, tập trung cao độ để hoàn thành bằng được.
Sau này, tình cờ đọc cuốn sách “Ultralearning” (Scott Young), mình phát hiện cách mình học bao năm qua gần như tương ứng với những gì hai tác giả đã viết. Hai yếu tố quan trọng nhất của phương pháp này là: Sự tự định hướng (và self-directed) & Tập trung (intense).
Bằng phương pháp ấy, mình đã trải qua nhiều hành trình học thành công:
Thủ khoa đầu vào đại học năm 2007, với xuất phát điểm đứng nhóm cuối ở lớp (trường chuyên Bắc Giang) khi mới vào lớp 10;
Thủ khoa đầu ra đại học sau gần năm năm học ở một trường công nghệ kỹ thuật;
Thi đỗ chứng chỉ chuyên môn PgMP trong 3.5 tháng so với con số trung bình những người đã thi đỗ là khoảng 6 tháng tới một năm;
Trở thành nữ quản lý dự án đầu tiên tại Việt Nam hoàn thành bộ 3 chứng chỉ quốc tế cao nhất về QLDA trong khi đi làm toàn thời gian, học MBA, và chăm sóc gia đình với hai con nhỏ;
Sau 6 tháng ôn tập, đạt được chứng chỉ IELTS 6.5 trong lần đầu tiên dự thi và nghe nói trôi chảy để học MBA và làm việc bằng tiếng Anh từ chỗ chỉ biết ngữ pháp, không nghe nói giao tiếp được;
…
Chúng ta có rất nhiều thứ muốn học. Nhưng điều đầu tiên và quan trọng nhất là học cách để học, làm sao cho tiết kiệm thời gian, hiệu quả cao, và duy trì tốt động lực lại là điều không phải ai cũng quan tâm tìm hiểu. Đây là lý do mình tạo ra khóa học này, hoàn toàn miễn phí.
Bạn có kỹ năng hoặc chương trình nào muốn học từ lâu nhưng trì hoãn mãi chưa thể bắt đầu, hoặc bạn từng học nhưng không đạt được kết quả như mong muốn nên bỏ giữa chừng, hãy nghĩ về nó nhé! Đặt cho nó một cái tên, thời gian dự án chỉ nên từ 3-6 tháng. Nếu bạn cảm thấy mục tiêu quá lớn, không thể hoàn thành trong thời gian đó, hãy chia nhỏ ra, xác định một mục tiêu phù hợp 3-6 tháng đầu tiên. Phạm vi quá lớn, thời gian quá dài, lao vào học ngay mà không chuẩn bị phương pháp học là những lý do hàng đầu khiến chúng ta thất bại.
Đây là những bài học chúng ta sẽ đi qua trong những ngày tới. Bạn có thể đọc hết một lượt, sau đó lần lượt thực hiện từng bước. Mình chia theo đơn vị ngày với suy nghĩ là mỗi ngày chúng ta chỉ dành được một chút thời gian để thiết kế dự án học tập, nhưng nếu bạn đang có thời gian, cứ thực hiện “một lèo” nha.
Ngày 2: Các xác định chính xác lý do bạn bắt đầu dự án học tập.
Ngày 3: Cách xác định phạm vi học tập
Ngày 4: Làm thế nào tìm ra con đường học tập tối ưu phù hợp với bạn?
Ngày 5: Hai phương pháp xác định thời gian dành cho việc học
Ngày 6: Học cách tập trung cho người bận rộn
Ngày 7: Tỷ lệ vàng giữa đầu vào và đầu ra - nguyên nhân quan trọng nhất khiến dự án học tập thành công hoặc thất bại
Mình mong loạt bài này sẽ giúp bạn phần nào tự định hình được hành trình học tập để đạt được mục tiêu bạn đang nghĩ tới.
Ngày 2 - Bắt đầu với câu hỏi tại sao.
Ngay trong hiện tại, bạn hẳn có ý định học một điều gì đó: tiếng anh giao tiếp, IELTS, chứng chỉ chuyên môn, học viết và làm blog… Nhưng vì sao bạn lại có ý định này?
Trước khi bắt tay vào học, bạn cần xác định rõ về động lực. Giữa vô vàn điều có thể học, vì sao bạn chọn điều này? Dưới đây là một số lý do chính chúng ta thường có:
1. Động lực từ bên ngoài:
Đây là những động lực xuất phát từ người khác, môi trường, xã hội. Ví dụ như: học vì công ty yêu cầu, học để làm tốt công việc và có cơ hội thăng tiến, học vì muốn có thêm nguồn thu nhập mới.
Khi bạn có động lực ở nhóm này, chiến thuật hiệu quả nhất là: Phòng vấn chuyên gia.
Bạn cần chắc chắn điều mình sắp học thực sự có ý nghĩa, hiệu quả cho mục tiêu cuối cùng. Có đúng là ngành bạn đang làm đánh giá cao điều này không? Khả năng tăng lương hoặc có nguồn thu nhập mới nếu bạn thành thạo kỹ năng này là gì? Những người bạn biết đã thành công, làm được điều bạn muốn đạt được có học thứ này không?
Hãy dành thời gian để đọc, hỏi, tìm hiểu trước khi “lao vào học”. Đừng giả định, tự duy diễn hoặc quá tin tưởng vào một nguồn tin duy nhất nào đó.
Với động lực từ bên ngoài, chúng ta học vì cần phải học, nên học, niềm yêu thích có thể đến sau một thời gian nhưng cũng có thể không và điều đó hoàn toàn ổn. Có điều, bạn cần tìm hiểu, nghiên cứu kỹ để chắc chắn điều đó đáng giá và đúng hướng.
2. Động lực từ bên trong
Đây là những động lực xuất phát từ chính bạn, không vì chờ đợi ai đó tán thưởng, cũng không mong cầu tiền bạc hoặc ghi nhận từ xã hội, công ty. Ví dụ: học vì thích, vì cảm giác hạnh phúc khi thành thạo thêm một ngôn ngữ, vì muốn đẩy bản thân tới giới hạn và phát triển…
Hãy cẩn thận xác định rõ ở bước này. Rất nhiều người cho rằng mình muốn học tiếng Anh, muốn học viết blog, muốn thi chứng chỉ… để “trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình”. Câu hỏi ở đây là: Bạn trở thành phiên bản tốt hơn, và sao nữa? Bạn thực sự muốn mình giỏi hơn, hay bạn đang cố gắng để được gia đình, bạn bè, đồng nghiệp thấy bạn giỏi hơn? Câu trả lời cho vấn đề này sẽ làm rõ động lực bạn có là từ bên trong hay bên ngoài.
Không có động lực nào là xấu, bên ngoài hay bên trong đều ổn cả. Nhưng bạn cần rõ ràng với chính mình, thay vì luôn tự nghĩ “mình học để trở thành phiên bản tốt hơn”, nhầm tưởng rằng mình đang học vì yêu thích, nhưng thực tế là vì lý do từ bên ngoài. Sau một thời gian, khi nhận ra hành trình học rất mệt mỏi khổ sở, bạn lại nghi ngờ bản thân “sao mình không thích?”.
3. Bài tập dành cho bạn
Viết ra một hoặc một số lý do khiến bạn có mục tiêu học tập hiện tại?
Tự hỏi bản thân thật kỹ để xác định đó là động lực bên trong hay bên ngoài.
Nếu đó là động lực bên trong, quá tốt, hãy ghi lại sự thôi thúc sâu thẳm của bạn. Nếu đó là động lực bên ngoài, hãy dành thời gian nghiên cứu, đọc, tìm hiểu, hỏi mọi người để chắc chắn rằng việc học này sẽ giúp bạn đi tới điều bạn muốn.
Trong truyện Xứ sở thần tiên có đoạn hội thoại thế này khi Alice hỏi chú mèo:
“Tôi phải đi con đường nào?
Cô muốn đi đâu?
Tôi không biết!
Thế thì cô đi con đường nào cũng vậy thôi!”
Trước khi quyết định bước chân đi hướng nào, bạn hãy chắc chắn về hướng mình muốn đi, hãy hiểu thật rõ vì sao mình muốn bắt đầu.
—
Ngày 3: Cách xác định phạm vi học tập
Trước khi thực sự bắt tay vào học, bạn cần xác định cụ thể: Mình sẽ học CÁI GÌ?, tức là cấu trúc kiến thức của môn học. Điều này giúp bạn biết mình cần vượt qua những gì để hoàn thành dự án tự học của mình.
Phương pháp ở đây là: Hãy kẻ ba cột “Hiểu”, “Ghi nhớ”, “Thực hành”, sau đó liệt kê tất cả những điều bạn cần học. Danh sách này sẽ còn được sửa đổi và bổ sung sau, nên đừng quá lo lắng phải liệt kê đầy đủ chính xác.
Ví dụ 1: Bạn có mục tiêu thành thạo tiếng Anh giao tiếp.
Cần hiểu:
Cách sử dụng các cấu trúc ngữ pháp cơ bản;
Các nguyên tắc phát âm;
Các nguyên tắc chính của phân chia từ loại
…
Cần ghi nhớ:
Từ mới;
Công thức ngữ pháp (đơn thuần nhớ công thức mà không hiểu sẽ không hiệu quả, đây là lý do cần có bước “hiểu” ở trên);
Cần thực hành:
Luyện nói;
Luyện nghe;
Ví dụ 2: Bạn có mục tiêu xây dựng kênh blog.
Cần hiểu:
Các bước làm blog;
Nguyên tắc trích dẫn, bản quyền, bảo vệ thông tin cá nhân…
Cách hoạt động của SEO
…
Cần ghi nhớ:
Cách đăng bài và chỉnh sửa bài, thao tác thiết kế ảnh;
Các nguồn ảnh miễn phí bản quyền;
…
Cần thực hành:
Viết, đăng bài, trả lời comment, tối ưu SEO…
Chụp ảnh, tìm ảnh miễn phí, thiết kế ảnh…
Hãy xác định rõ các cấu phần của điều bạn sẽ học. Không có bức tranh toàn cảnh này, việc học của bạn sẽ khó có thể đúng hướng, bao quát, và hiệu quả.
Hẹn gặp bạn trong buổi học ngày mai nhé, chúng mình sẽ học cách vạch ra con đường để tự học, nói cách khác là trả lời câu hỏi: Khi đã xác định được lý do học, phạm vi những thành phần trong đó, cần làm gì để biết mình nên học bằng cách nào?
—
Ngày 4 - Tìm kiếm con đường ngắn nhất để đạt được mục tiêu.
Muốn học một điều gì đó nhưng không biết bắt đầu từ đâu, dùng tài liệu gì, nên tìm khóa online hay đi học trực tiếp… Bạn cần xác định PHƯƠNG TIỆN học tập để trả lời các câu hỏi này.
Nếu như ở ngày 1, bạn đã tìm thấy động lực thực sự để bắt đầu hành trình; ngày 2, bạn xác định rõ đích đến ở đâu và có những gì, thì ở ngày 3 này, bạn cần tìm kiếm và lựa chọn phương tiện sẽ đưa mình tới đó.
Chiến thuật nên sử dụng ở đây là: Phương pháp định chuẩn.
Tức là: tìm điểm chung giữa những người học cùng một kỹ năng hay môn học. Hãy dành thời gian nghiên cứu, đọc những lời khuyên, câu chuyện kể về hành trình của người khác… Sau đó tìm giao điểm của các hành trình ấy. Bạn có thể sẽ thấy mỗi người lại dùng cách khác nhau, nhưng khi tìm hiểu đủ nhiều bạn sẽ thấy có những phương tiện hoặc cách thức lặp đi lặp lại, tần suất xuất hiện nhiều hơn hẳn những phương tiện khác.
Đó là sách, tài liệu, khóa học, người hướng dẫn, gợi ý. Dù bạn háo hức muốn bắt tay vào học, cũng đừng bỏ qua bước này. Từ khóa ở đây là: Tìm hiểu thật nhiều, rộng, không định kiến, và có thống kê.
Thời gian để tìm hiểu được khuyến nghị là 10% tổng thời gian dự án. Ví dụ: Bạn định học trong 01 tháng, hãy dành 3 ngày để tìm hiểu. Tương tự, dự án kéo dài 6 tháng, hãy dành khoảng 02 tuần tìm hiểu thật tập trung. Con số này có nhiều hơn tưởng tượng của bạn không? Nếu câu trả lời là có, rất có thể đây là nguyên nhất gốc của những thất bại trước đây bạn gặp phải khi tự học.
Hãy nhớ tới câu nói của Abraham Lincoln: “Nếu cho tôi 6 giờ để chặt một cái cây, tôi sẽ dành 4 tiếng để mài rìu”. Một con thuyền không phù hợp sẽ sớm khiến bạn chật vật và dừng bước, không thể đi tới vùng đất bạn mong muốn bất kể động lực có lớn, và bạn biết rõ nơi bạn sẽ đến nhiều tới mức nào. Hãy nghiên cứu nghiêm túc để xác định cẩn thận những phương tiện bạn cần.
—
Ngày 5: Tìm ra thời gian để học
Nếu mục tiêu học tập đủ quan trọng, động lực đủ rõ ràng, và đã chuẩn bị kỹ về phương tiện, bạn sẽ luôn có thời gian để học. Trước hết, bạn cần xác định độ dài thời gian của dự này, tốt nhất là trong khoảng 3-6 tháng. Khi đã xác định được đích đến, bạn cần sắp xếp thời gian mỗi ngày để học.
Có 2 cách để xác định thời gian, lên lịch cho việc học như sau:
Cách 1: Thời gian cố định
Nếu lịch trình hàng ngày của bạn khá ổn định, đây sẽ là cách dành thời gian phù hợp. Hãy lên lịch cho các khung cụ thể hàng ngày dành cho việc học. Ví dụ trước đây khi luyện nói tiếng Anh, mình giữ cố định 5-6 giờ sáng mỗi ngày. Hoặc khi ôn thi chứng chỉ quốc tế, mình đặt lịch cố định 9-11h tối mỗi ngày.
Cách 2: Tổng thời gian theo tuần
Nếu lịch trình của bạn không ổn định, hãy tính tổng thời gian hàng tuần bạn dành cho việc học, ví dụ 8-10 giờ/tuần. Tùy lịch trình hàng ngày, giờ học sẽ khác nhau, nhưng tổng thời gian hàng tuần phải đảm bảo và bạn cần theo dõi kiểm soát thời gian này.
Thời gian dành cho việc học đang tính ở đây là khi bạn hoàn toàn tập trung, không phải những hoạt động đi kèm, “tiện thể”, hoặc mang tính giải trí nhẹ nhàng như: nghe tiếng Anh trong khi làm việc, học trên app 15 phút trước khi ngủ, xem phim nghe nhạc…
Học tập là khoản tiết kiệm cho mười năm sau. Những người chăm chỉ trong mười năm luôn có thể thực hiện ước mơ của mình. Vì thế, hãy dành cho mục tiêu của mình thời gian và sự chú ý xứng đáng.
—
Ngày 6: Học cách tập trung để học
Hiệu quả học tập = Thời gian học x Mức độ tập trung.
Nguyên nhân khiến chúng ta mất tập trung thường tới từ ba yếu tố:
Môi trường học tập
Bạn có để điện thoại trong tầm tay, vài ba phút lại ngó nghiêng xem có ai nhắn tin hoặc Facebook có thông báo mới? Quán cà phê bạn ngồi có quá ồn không? Bàn học có đang lộn xộn sách vở đồ đạc chất đống? Bạn đã chuẩn bị mọi thứ sẵn sàng chưa hay vừa học được vài phút đã phải đứng dậy đi tìm bút, sổ, lấy nước?
Hãy đảm bảo tạo ra cho mình một không gian đủ thoải mái, ít xao nhãng, và vừa đủ những thứ mình cần để học tập.
Công cụ học tập
Một số công cụ dễ gây xao nhãng hơn công cụ khác. Ví dụ như luyện nghe chép tiếng Anh, nếu dùng Youtube bạn dễ bị “cám dỗ” hơn nếu bật bằng Podcast chỉ có âm thanh; viết tay dễ tập trung hơn viết trên máy tính…
Hãy đảm bảo lựa chọn những phương tiện ít gây xao nhãng nhất. Các biện pháp “cực đoan” hơn có thể cần được sử dụng, ví dụ như tắt Internet trên máy tính, để điện thoại chế độ im lặng hoặc cách xa tầm tay…
Tâm trí của bạn
Đây là nguồn gây xao lãng lớn nhất và khó kiểm soát nhất. Một tâm trí bình tĩnh và thông thoáng sẽ giúp bạn học tập hiệu quả hơn hẳn. Có nhiều công cụ để thúc đẩy sự tập trung như video “Study with me” trên Youtube, ứng dụng theo dõi tập trung… nhưng mình thấy hiệu quả nhất là: Luôn nhắc bản thân nhớ VÌ SAO MÌNH NHẤT ĐỊNH PHẢI LÀM ĐƯỢC VIỆC NÀY?
Để hỗ trợ, bạn hãy xác định không gian cho việc học, sắp xếp dọn dẹp, chủ động loại bỏ các công cụ học tập dễ gây xao nhãng, và cân nhắc có một công cụ đơn giản không đòi hỏi công nghệ, ví dụ như một cuốn sổ giúp duy trì sự tập trung.
Cá nhân mình thích ngồi ở phòng mình, bàn làm việc của mình, hoặc cuối tuần tới quán cà phê học tập quen thuộc, đeo tai nghe bật bài nhạc quen thuộc, sử dụng những đồ dùng bút sổ vở quen thuộc và úp điện thoại xuống, chỉ bật chuông đề phòng có người gọi tới mà không bị gây xa nhãng bởi các tin nhắn hoặc cảnh báo.
—
Ngày 7: Tỷ lệ vàng giữa đầu vào và đầu ra
Sai lầm lớn nhất, cũng là nguyên nhân quan trọng nhất khiến người tự học thất bại đó là: Chỉ học đầu vào, không có đầu ra. Lý do là bởi vì, mức độ nhận thức, “ngấm” kiến thức và phát triển kỹ năng không tỷ lệ thuận với lượng đầu vào mà tỷ lệ thuận với lượng đầu ra.
Đọc sách, học từ mới, nghiên cứu tài liệu, xem video hướng dẫn… tất cả đều là đầu vào.
Nói, viết, dạy lại, áp dụng, làm bài kiểm tra thử và rà soát câu sai… là đầu ra.
Nếu muốn đạt kết quả học tập cao nhất, bạn phải thay đổi phong cách học đặt trọng tâm vào đầu vào sang phong cách học lấy đầu ra làm trung tâm. Não chúng ta ghi nhớ mạnh mẽ các thông tin được sử dụng và quên hết thông tin không được sử dụng.
“Tỷ lệ vàng” giữa đầu vào và đầu ra là khoảng 3:7, nghĩa là thời gian dành cho đầu ra phải hơn gấp đôi thời gian dành cho đầu vào. Bạn học, đọc sách, nghe video một giờ, phải dành hơn hai giờ để tự ghi chú tổng kết, viết lại, tóm tắt hoặc giảng giải chia sẻ cho người khác, thử áp dụng vào công việc cuộc sống, làm các bài kiểm tra thử và tìm hiểu lý do vì sao mình sai…
Quá nhiều đầu vào mà không có đầu ra hoặc đầu ra không đủ nhiều sẽ là lãng phí, bởi vì kiến thức sẽ nhanh chóng bị não lãng quên.
Sau bài học này, bạn hãy xác định những gì mình sẽ làm để nạp đầu vào và xuất đầu ra nhé, kèm theo thời lượng dành cho chúng.
Lời kết
Lộ trình mình chia sẻ để vạch ra phương án và kế hoạch học tập dựa trên trải nghiệm thực tế của mình và những kiến thức mình học hỏi được từ nhiều người mà tác giả cuốn Ultralearning là một trong số đó. Mình mong rằng, những hướng dẫn này có thể phần nào giúp bạn có được lộ trình ban đầu để tiến tới mục tiêu.
Trong quá trình học, hãy luôn quay trở lại điều chỉnh kế hoạch, nguồn học liệu, thậm chí xem xét lại cả động lực nếu thấy hoàn cảnh và mong muốn của bản thân có thay đổi nhé.
Chúc bạn có những hành trình thật thành công!
Tố Uyên.
P/s: Một số bài viết khác về học tập có thể bạn sẽ quan tâm (clink vào link):
Làm thế nào để tận hưởng và duy trì việc học?
Chu trình 5 bước để học tập hiệu quả