Chọn kỹ năng nào để học?

Bạn không cần thành thạo mọi kỹ năng trên đời, bởi vì có rất nhiều kỹ năng sẽ tới sau một khoảng thời gian đủ dài khi bạn theo đuổi những hành trình riêng của mình.

Một câu hỏi mình thường nhận được từ nhiều bạn, cũng là câu hỏi mình đã từng tự hỏi bản thân không ít lần trên hành trình phát triển bản thân đó là: Bây giờ nên chọn học gì?

Khi có động lực phát triển hoặc đứng trước cơ hội nghề nghiệp, chúng ta thường lạc lối giữa rất nhiều lời khuyên về học tập, cuối cùng dẫn tới hội chứng “sợ bị bỏ lỡ” (FOMO), cảm thấy có quá nhiều thứ muốn học, kỹ năng nào cũng cần thiết, không biết bắt đầu từ đâu, chọn kỹ năng này lại tiếc kỹ năng kia. Thậm chí, nhiều bạn bị “ngợp”, thấy mình không có kỹ năng gì đáng kể, năng lượng và thời gian có hạn, cũng không học được quá nhiều.

Mình nghĩ, một vấn đề lớn tạo ra tâm lý bất an này là do chúng ta không xác định, phân loại được các kỹ năng đó thành từng nhóm. Câu hỏi nên được cân nhắc không phải là: bạn ưu tiên gì? Bởi nếu trả lời được câu hỏi ấy, hẳn không ai còn phải băn khoăn.

Nỗi “đau khổ” nhất trong phát triển bản thân và sự nghiệp là: KHÔNG BIẾT KỸ NĂNG NÀO NÊN ĐƯỢC ƯU TIÊN.

Ai cũng nói: Tự bạn mới biết cần gì. Nhưng, lLàm sao để biết mình cần gì? Làm thế nào để xác định kỹ năng nào cần thiết hơn những kỹ năng khác? Làm sao để không còn FOMO, lao vào học đủ thứ tới nỗi quá tải và vẫn thấy mình không có kỹ năng gì đáng kể?

Một cách đơn giản mình thường sử dụng đó là phân loại chúng thành hai nhóm: kỹ năng cốt lõi và kỹ năng bổ trợ.

Xin lưu ý: Mình không phân chia theo kiểu kỹ năng cứng và kỹ năng mềm, bởi vì “mềm” hay “cứng” không giúp ích cho việc xác định nên học gì và tạm để lại gì.

1. Kỹ năng cốt lõi

Kỹ năng cốt lõi là những gì bạn nhất định cần để phục vụ cho mục tiêu phát triển bản thân hoặc sự nghiệp ở một giai đoạn. Không phải mọi kỹ năng bạn nghe tới hoặc biết tới đều có tầm quan trọng tới vậy.

Theo nguyên tắc 80/20 (mình đã thử thống kê và kiểm nghiệm), chỉ một phần nhỏ các kỹ năng bạn đang nghĩ là mình cần xứng đáng nằm trong nhóm này.

Bài tập dành cho bạn: Trong vòng 3 phút, hãy viết ra thật nhanh càng nhiều càng tốt các kỹ năng bạn thấy cần thiết và muốn học hỏi rèn luyện. Sau đó, hãy lựa chọn 20% trong số đó những cái tên bạn nghĩ không thể thiếu và gạch đi số còn lại, bạn sẽ nhận ra mình muốn ưu tiên điều gì.

Ngoài kiến thức chuyên môn của mỗi ngành nghề, mình nhận thấy các vị trí đều cần bốn kỹ năng cốt lõi dưới đây để làm việc tốt và phát triển về lâu dài:

• Tiếng Anh;

• Đọc hiểu;

• Viết;

• Trình bày.

Chỉ vậy thôi, thật đó. Đừng phức tạp hóa vấn đề. Dù bạn đang muốn chuyển việc hoặc tiếp tục phát triển ở vị trí hiện tại, đây là bốn điều không thể tránh được nếu muốn vươn lên các vị trí cao hơn.

Tất nhiên, có những người không cần có đủ bốn điều này vẫn có thể đạt được mức lương cao, nhưng đó là số ít. Đa số những người thăng tiến, phát triển tốt đều có ngoại ngữ (nghe nói thành thạo, không phải chỉ có chứng chỉ Toeic hoặc Ielts), viết tốt (rành mạch, rõ ràng), trình bày tốt (giao tiếp, thuyết trình); đọc hiểu nhanh (chính xác ý, lọc được thông điệp giữa rất nhiều chữ nghĩa).

Đáp án này có lẽ quá đơn giản với nhiều người, nhưng chúng ta thường né tránh chúng vì nghĩ nó không đáng để rèn luyện (đọc, viết), hoặc quá khó để thành thạo và cần năng khiếu đặc biệt để làm được (tiếng Anh, trình bày).

Hãy tin mình, dù bạn làm công việc gì, muốn thăng tiến và phát triển bền vững, đây chính là kỹ năng cốt lõi cần thành thạo, không thể tránh được. Và việc rèn luyện ấy sẽ liên tục, mãi mãi, nhưng có thể đạt được tầm cao mới nếu tập trung trong một khoảng thời gian ngắn.

Một số cách rèn luyện đơn giản nhưng hiệu quả mình từng áp dụng. Một lần nữa, đừng phức tạp hóa, muốn làm điều gì được lâu dài và bền vững cần chọn cách đơn giản (nhưng tất nhiên, không có gì dễ dàng):

• Đọc sách: Mỗi ngày 30 phút cả fiction và non-fiction; gạch chân với những điểm thú vị trong sách non-fiction và ghi chú suy nghĩ của bản thân.

• Viết mỗi ngày: Viết tay với một cuốn sổ nhỏ, viết trên Facebook (công khai hoặc riêng tư), blog… Tập cách rèn giũa viết email sao cho ngắn gọn, rõ nghĩa và mạch lạc.

• Học hỏi về thuyết trình và giao tiếp hiệu quả, cách nói để truyền tải thông tin rõ ràng gãy gọn, mở bài thân bài kết luận đầy đủ.

• Nghe và nói tiếng Anh hàng ngày, không cần theo khóa học nào đắt tiền, chỉ cần tự ghi video nói những câu đơn giản cũng được, nguồn nghe trên Internet đã là quá đủ.

Những người phát triển tốt nhất đều làm rất tốt và không ngừng tiến bộ ở bốn điều trên, đó là mẫu số chung. Hiện tại, mình cũng đang tiếp tục rèn luyện để thành thạo thêm, và hành trình đó thực sự không dễ dàng, không nhanh chóng, nhưng bền vững và đáng giá.

2. Kỹ năng bổ trợ

Nếu bạn không đọc được ba mươi cuốn sách một năm, vậy dành thời gian học cách lưu trữ thông tin sau khi đọc sách có tác dụng gì? “Second brain”, các công cụ sắp xếp lưu trữ đều rất hay, nhưng quan trọng là chúng ta phải đọc, có thói quen đọc, và dần thành thạo tư duy đúc kết kiến thức đã. Chưa có đủ nhiều kiến thức và thông tin, sao phải mất thời gian học cách sắp xếp chúng?

Nếu bạn chưa có kỹ năng đọc/nghe hiểu và nói (trình bày) tốt, vậy vì sao phải áp lực khi chưa học được kỹ năng thương lượng và đàm phán và cuống cuồng tìm hiểu về nó? Trả lời phỏng vấn chưa gãy gọn đủ để thuyết phục nhà tuyển dụng, vậy sao đã lo “hớ” khi đàm phàn lương?

Nếu bạn chưa quyết tâm dành 30 phút học tiếng Anh mỗi ngày, vậy dành cả ngày để xem Youtube và học về cách sắp xếp thời gian, nâng cao năng suất để làm gì? Bạn không học được tiếng Anh vì chưa thực sự muốn học, không phải vì không có thời gian để học.

Thành thật mà nói, nếu có quyết tâm đủ lớn, chúng ta luôn tìm được thời gian cho việc cần làm mà không cần chủ động học cách sắp xếp thời gian, bởi kỹ năng đó sẽ tự nhiên tới sau một thời gian dài.

Hầu hết các kỹ năng bổ trợ như: sắp xếp thời gian, nâng cao năng suất (productivity), xây dựng cơ sở dữ liệu (second brain), thương lượng đàm phán… bất kỳ cái tên nào thuộc nhóm “kỹ năng ngoài chuyên môn” chúng ta có thể nghĩ tới đều thuộc nhóm kỹ năng bổ trợ.

Có nhiều sách, Youtube, podcast dạy về các kỹ năng này, nhưng thực tế là dù có học tất cả những nguồn ấy mà không có nhu cầu cấp thiết để sử dụng nó, chúng ta cũng nhanh chóng quên đi. Ngược lại, nếu đủ chăm chỉ, nỗ lực và quyết tâm theo đuổi một điều gì đó, bạn sẽ dần nắm bắt được những kỹ năng ấy. Khi đó, các tài liệu, nguồn tham khảo, hướng dẫn sẽ là nơi hỗ trợ bạn bồi đắp mà thôi.

3. Ít hơn là nhiều hơn

Bạn không cần thành thạo mọi kỹ năng trên đời, bởi vì có rất nhiều kỹ năng sẽ tới sau một khoảng thời gian đủ dài khi bạn theo đuổi những hành trình riêng của mình. Đừng lo lắng khi thấy dường như mọi người xung quanh đều quá giỏi. Cuộc sống nói chung, và thị trường lao động nói riêng có đủ chỗ cho tất cả chúng ta. Không có bất cứ công thức chung hoặc lộ trình cố định nào, bởi mỗi người có “dòng thời gian” riêng.

Hầu hết các kỹ năng chỉ thực sự trở thành kỹ năng của chúng ta qua thực tế, nghĩa là rất khó để hiểu rõ về nó khi không thực hành thường xuyên. Sách vở, bài giảng, hướng dẫn, kinh nghiệm từ người khác, dù nghe, xem, đọc nhiều tới đâu, thực ra vẫn là số 0. Giống như học rất nhiều về kỹ thuật bơi, bạn vẫn không hề biết bơi chút nào nếu chưa thả chân xuống nước. Vậy dành quá nhiều thời gian để đọc, nghe, xem về nó để làm gì? Cứ xuống nước, sau đó bạn luôn có thể quay trở lại học hỏi.

Kiến thức, chia sẻ, kinh nghiệm, sách vở vẫn luôn ở đó, chỉ có thời gian và cơ hội của chúng ta là không vì mỗi thời điểm cuộc sống sẽ rất khác nhau.

Điều khó nhất đó là quyết tâm và thực sự bắt đầu chinh phục một điều gì đó. Mọi kỹ năng bổ trợ bạn cần sẽ tới sau. Nếu có kỹ năng nào đó cần học, chính là bốn kỹ năng cốt lõi, những điều chúng ta được dạy suốt mười hai năm phổ thông và bốn năm đại học, nhưng quá nhiều người chưa thể làm chủ được nó.

Trước khi quan tâm tới các kỹ năng khác với rất nhiều cái tên hay ho, lạ lẫm, tất cả những gì chúng ta cần học, nên học, và hãy học liên tục có thể được gói gọn trong một câu: Đọc sách mỗi ngày; học cách viết và nói rành mạch, rõ nghĩa, đơn giản; và giao tiếp tiếng Anh (rộng hơn là ngoại ngữ) thành thạo.

Mình hy vọng bài viết này mang lại thêm một góc nhìn, một trải nghiệm và kinh nghiệm với vấn đề lựa chọn học các kỹ năng. Quyết tâm, tập trung vào số ít và đừng bị dao động bởi cả một danh sách dài các kỹ năng (có vẻ như) cần học. Chúng ta cần rất nhiều để trở nên hoàn hảo, nhưng cần rất ít để trở nên đủ đáng giá trên thị trường lao động.

Thân mến,

Tố Uyên.