Chu trình 5 bước để học tập hiệu quả nhất
Đâu là chu trình hiệu quả nhất có thể áp dụng với TẤT CẢ các mục tiêu học tập?
Mình tin mỗi người chúng ta đều đang học một điều gì đó: ngoại ngữ, kỹ năng phỏng vấn, kiến thức chuyên môn… Câu hỏi ở đây là: Đâu là chu trình hiệu quả nhất có thể áp dụng với TẤT CẢ các mục tiêu học tập?
Các nguồn thông tin, chia sẻ kinh nghiệm (ngay cả ở blog này của mình) thường nói rằng: mỗi người có nền tảng và phong cách học khác nhau, mỗi mục tiêu học tập cũng đòi hỏi phương pháp khác biệt, hãy tự thử nghiệm và tìm ra cách thức phù hợp nhất với mình. Lời khuyên đó đúng, nhưng mình nghĩ không thực sự hữu ích, bởi nó không mang tới gợi ý hoặc một “cái khung” nào đó cho người đang cần. Hơn nữa, trong vô vàn chu trình học tập, hẳn sẽ có một số cách hiệu quả hơn số khác.
Do đó, trong bài viết này, mình sẽ chia sẻ về CHU TRÌNH 5 BƯỚC để học bất cứ điều gì mà mình đã nghiên cứu, tìm hiểu, tự áp dụng trong nhiều năm qua.
Chu trình đó bao gồm:
Kiến thức và các hướng dẫn;
Gọi ra kiến thức;
Khoảng cách thời gian;
Hiểu;
Phản hồi.
1. Kiến thức & các hướng dẫn
Khi xác định một mục tiêu học tập nào đó, mình không lao vào mua tài liệu hoặc bắt đầu học ngay. Việc mình thường làm là nghiên cứu về cách tốt nhất để học với mục tiêu đó. Đây là bài học từ nhiều người khác đã từng trải qua quá trình chinh phục mục tiêu mình đang hướng tới, bao gồm: tài liệu, phạm vi nên học, thời gian thông thường cần đầu tư, các khóa học liên quan, chi phí, các “mẹo” để rút ngắn thời gian…
Mỗi chủ đề hoặc kỹ năng có cách học khác nhau với mỗi trình độ. Do đó, học cách học là điều đầu tiên và quan trọng nhất cần quan tâm. Việc tìm kiếm sự hướng dẫn không chỉ xảy ra ở giai đoạn đầu mà cần làm trong suốt quá trình học, liên tục cập nhật và nghiên cứu các chỉ dẫn phù hợp với trình độ và tiến trình của mình.
Một số nguồn mình tìm hướng dẫn:
Trên Internet: tìm trên Google với cú pháp như “làm sao để học… “ + “blog”. Các bài blog thường được đầu tư nhiều hơn về kinh nghiệm thực tế và chất xám so với các bài giới thiệu, quảng cáo của các nhãn hàng.
Trên Youtube: Dành ra vài ngày tìm hiểu, bạn sẽ tìm thấy một số người chia sẻ rất cụ thể bài bản về chủ để bạn quan tâm. Sau khi dạo quanh, hãy xác định khoảng 1-3 kênh bạn thấy phù hợp phong cách học của mình, ưu tiên người có nội dung đầy đủ và toàn vẹn, tránh các kênh chỉ có một vài video. Sau đó dành thời gian để xem kỹ, nghe kỹ.
Sách: Hãy tìm khoảng 3-5 cuốn sách về chủ đề bạn đang quan tâm, không nên đọc quá nhiều mà chỉ tìm các cuốn sách của tác giả uy tín.
Người đã đạt được điều bạn muốn học: Đây là cách để học kinh nghiệm thực tế của người đi trước. Hãy rà soát xung quanh bạn xem có những ai đã làm được và cố gắng hỏi thật cặn kẽ. Nếu không có ai trong số người quen thân của bạn có kinh nghiệm, hãy mạnh dạn gửi email cho ai đó trên mạng xã hội (Facebook, Linkedin…) mà bạn nghĩ có thể học hỏi từ họ. Đừng ngại, cùng lắm là họ không trả lời thôi mà, đúng không?
Quá trình tìm kiếm hướng dẫn này cần thực hiện liên tục, nhất là sau mỗi giai đoạn học tập khi bạn đã đạt tới trình độ cao hơn. Các hướng dẫn, kinh nghiệm này sẽ giúp chúng ta rút ngắn rất nhiều thời gian.
Một số ý kiến nói rằng, chúng ta cứ học theo cách chúng ta muốn, cho bản thân cơ hội “thử và sai”. Mình nghĩ việc “thử và sai” này là điều hữu ích, và tất nhiên sẽ phải xảy ra trên con đường học tập, nhưng hạn chế tối đa điều đó bằng cách học hỏi từ người khác trước khi bắt tay vào học sẽ giúp chúng ta không phải lặp lại những lỗi sai nhiều người khác đã mắc phải.
2. Gọi ra kiến thức từ trong trí não
Giáo dục trước đây thường đặt nặng việc học sinh, sinh viên ngồi nghe, chép bài, đọc sách. Đây là các “đầu vào” cần thiết, nhưng nếu không có sự chủ động gọi ra kiến thức, sẽ rất khó để chúng ta ghi hằn kiến thức đó trong trí não của mình. Chúng ta có thể nghe rất nhiều, đọc rất nhiều và tưởng rằng mình đã hiểu hoặc ghi nhớ, nhưng chỉ khi đóng sách lại và cố gắng mường tượng ra kiến thức, tự viết, tự vẽ hoặc tư duy lại, não của bạn mới thực sự tiếp nhận.
Một số cách mình thường sử dụng để học là:
Viết lại ý chính các nội dung đã học theo cách hiểu của mình;
Cố gắng nhớ lại càng nhiều càng tốt mà không mở sách hoặc bật lại video;
Tưởng tượng mình đang giải lại cho ai đó về vấn đề ấy.
Bằng cách đó, mình sẽ xác định được những điều não mình đã tiếp nhận, từ đó biết được khoảng trống cần bù đắp bằng cách học lại, xem lại.
Một sai lầm thường gặp khiến chúng ta không thể học tốt, dù dành nhiều thời gian công sức nhưng không thấy tiến triển đó là dành hết thời gian vào tích lũy quá nhiều “đầu vào” mà không có hoặc rất ít “đầu ra”. Bằng cách viết lại, nhớ lại, nói lại, chúng ta đang buộc não của mình phải tự gọi ra kiến thức đã nạp vào để hằn sâu.
3. Khoảng cách thời gian
Nếu có một tuần để học điều gì đó, mình sẽ dồn sức học trong hai ngày đầu tiên, sau đó ôn lại một lần vào giữa tuần và một lần rà soát cuối cùng vào cuối tuần. Lý do là bởi vì dù cố gắng tới đâu, chắc chắn những gì chúng ta đọc và học trong lượt đầu tiên sẽ “rơi rụng” bớt. Não cần thời gian để sắp xếp lại thông tin, lưu trữ, và đẩy ra các thông tin chưa được khắc sâu. Do đó, học liên tục không phải cách tốt, chúng ta nên đi qua kiến thức nhiều lượt.
Ví dụ: Lần đầu bạn học điều gì đó, vài ngày sau ôn lại bạn thường nhớ được khoảng 30-50%, bạn tập trung ôn lại các phần còn lại. Sau đó vài ngày lại ôn tiếp, lượng kiến thức đã khắc sâu sẽ lên tới 60-70%, bạn chỉ cần tập trung vào học lại lần nữa số còn lại… Cứ như vậy, chúng ta mới nhớ được các kiến thức. Đừng thất vọng nếu bạn thấy mình đã học, rõ ràng lúc ấy thấy rất nhớ, rất hiểu nhưng sau đó lại quên phần lớn. Đó thực ra chính là cách não tiếp nhận thông tin, hãy cho nó thời gian để tổ chức, sắp xếp, chọn lọc và phân loại.
Cũng giống như bạn mua sắm đồ đạc nội thất, chọn ở cửa hàng chở về nhà mới là bước đầu tiên, chưa đâu vào đâu cả, đó là “đầu vào”. Bạn cần thời gian để bình tĩnh sắp xếp đồ nào vào đâu, căn chỉnh… dần dần đồ đạc mới có vị trí cố định của nó và thực sự trở thành một phần của ngôi nhà.
4. Hiểu (thay vì chỉ công nhận và ghi nhớ)
Có hai ý ở đây:
Một là, có nhiều thứ cần phải công nhận, nhớ, sau đó mới hiểu được. Do đó, không nên kỳ vọng hiểu được mọi điều mình học, nhất là chỉ sau lượt học đầu tiên. Mỗi kiến thức chúng ta vừa học mỗi ngày chỉ như một điểm chấm trên bức tranh lớn, sở dĩ không hiểu là vì chưa nhìn thấy nó trong tổng thể. Sau này, khi học thêm các khía cạnh khác và quay trở lại, bạn sẽ hiểu về chúng.
Hai là, “hiểu” là cấp độ cuối cùng, cái đích chúng ta cần đạt tới khi học. Không phải hiểu mọi thứ ngay lập tức, nhưng luôn cố gắng hướng tới điều đó bởi vì thuộc lòng hoặc chấp nhận áp dụng mà không hiểu không phải cách về lâu về dài.
Điều gì có thể hiểu, nhất là hiểu tới rõ ràng ngọn ngành gốc gác sẽ in rất sâu trong tâm trí, thậm chí chúng ta không cần cố gắng nhớ nhưng vẫn sẽ nhớ sau thời gian dài. Hơn nữa, khi hiểu, chúng ta mới dần áp dụng được tốt hơn và có thêm nhiều sáng tạo.
Ở đây, mình xin được ghi chú thêm:
Đừng cố gắng sáng tạo khi chưa học và hiểu cái căn bản.
Có một triết lý học tập có nguồn gốc từ Nhật Bản tên là ShuHaRi. Tư duy quan trọng ở đây là, từ học tới thành thạo và sáng tạo cần phải đi qua quá trình đầy đủ:
Tiếp thu tinh hoa, kiến thức căn bản;
Hiểu được kiến thức, áp dụng tốt, tìm hiểu thêm các phương pháp khác;
Sáng tạo ra cách riêng của mình.
5. Tìm kiếm phản hồi (để biết lỗi sai và bổ sung kiến thức)
Một quá trình học hiệu quả không thể thiếu phản hồi. Phản hồi ở đây là bất cứ điều gì từ bên ngoài cho chúng ta biết mình đang ở đâu, đã hiểu những gì, đang có gì cần luyện tập thêm. Các phản hồi này không nhất thiết đến từ con người, có thể là một hệ thống bài kiểm tra, công cụ luyện tập.
Ví dụ: Khi ôn thi chứng chỉ quốc tế, mình không đợi tới khi học đi học lại nhiều lượt kiến thức rồi mới làm bài kiểm tra thử mà thực hiện ngay sau lượt học tập đầu tiên. Dù mình biết, kết quả tự kiểm tra lúc ấy chắc chắn rất thấp. Vấn đề là, nếu dành một tháng để liên tục đọc, học, sẽ không hiệu quả bằng học thật nhanh một lượt trong ba tuần để tuần cuối cùng bắt đầu tự kiểm tra.
Có một số lưu ý ở đây để quá trình phản hồi được hiệu quả:
Phản hồi nên có từ càng sớm càng tốt và kéo dài liên tục trong suốt quá trình;
Không phải mọi phản hồi từ phía con người đều đáng tin cậy do có nhiều yếu tố khách quan, do đó nên lấy phản hồi từ nhiều người. Riêng phản hồi từ các bài kiểm tra, công cụ, có độ đáng tin cao hơn;
Những phản hồi không được bạn phân tích, xử lý, đúc kết kinh nghiệm và bù lấp kiến thức sẽ không có ý nghĩa. Như kinh nghiệm của mình, “fill gáp” - giai đoạn học từ lỗi sai là lúc mình tiến bộ nhiều nhất.
Tóm lại, chu trình năm bước này với mình là hiệu quả nhất trong học tập. Với một số người trong chúng ta, thường tập trung quá nhiều vào tìm hiểu, học hỏi (#1) mà thiếu khoảng cách thời gian (#4), một số khác theo kiểu yêu thích hành động sẽ tập trung vào #4 và #5 mà quên trở lại tìm hiểu, học hỏi ở #1.
Ví dụ như:
Viết blog, vẽ tranh, làm nội dung: Bạn làm rất nhiều, đều đặn theo thói quen đã lâu nhưng quên mất việc dành thời gian để tiếp tục học hỏi các kiến thức, xu hướng mới, nâng cấp kỹ năng.
Tìm hiểu về cách để tập trung, tăng năng suất: Chỉ dồn thời gian để đọc nhiều sách, xem nhiều video Youtube, nghe podcast, có thể đã hiểu sâu nhưng không thực sự áp dụng. Vậy bạn có yếu tố số 1, số 2 nhưng thiếu số 5 về phản hồi thực tế.
Chỉ học mỗi khóa học một lần duy nhất: Bạn có thể đã dành nhiều thời gian để học hết các bài học, cố gắng làm bài tập và ghi nhớ càng nhiều càng tốt. Nhưng bằng đó là chưa đủ do thiếu yếu tốt khoảng cách thời gian.
Bạn chắc cũng đang có những mục tiêu học tập, vậy sau khi đọc bài blog này hãy cùng mình làm bài tập sau nhé để hiệu chỉnh chu trình học tập của riêng bạn:
Chọn một mục tiêu học tập nào đó quan trọng với bạn (đang hoặc sắp thực hiện);
Kiểm tra lại lần lượt năm yếu tố trên để xác định có điểm nào bạn chưa có hoặc dành rất ít thời gian không?
Cách bạn sẽ cải thiện chu trình của mình là gì?
Chia sẻ với mình ở phần bình luận hoặc email cho mình ở địa chỉ touyen.mentor@gmail.com nhé!
Chúc chúng ta học tốt!
Tố Uyên.