Bình tĩnh học - “chậm” chính là “nhanh”

Bài viết này chứa toàn bộ “chìa khóa” về học tập của mình.

Trước hết, mình muốn báo với bạn là mình đã “vượt lười” thành công để sắp xếp lại toàn bộ 125 bài blog đã đăng tải từ đầu năm 2023 tới giờ vào một cấu trúc rõ ràng ở đây. Bạn sẽ tìm thấy các bài viết được xếp vào các chủ đề; một số bài viết nổi bật có lượt đọc cao; và danh sách bài viết theo thứ tự thời gian.

Mình mong việc sắp xếp này có thể giúp bạn nhanh chóng và dễ dàng tìm thấy các bài viết bạn quan tâm trên In Metime.

---

Có thể trước đây mình không có được “năng suất chậm” (mà bền vững) - slow productivity như thuật ngữ tác giả Cal Newport dùng trong cuốn sách cùng tên của ông, nhưng mình thực sự là con người của trường phái “học chậm”, nếu trên đời có một cái tên như thế.

Bài mình viết về cuốn sách “Năng suất chậm”:

Năng suất …chậm, tạm biệt “burn out”

Mình học gì cũng chậm. Tức là mình luôn chủ động chọn con đường dài hơn trong học tập. Mình đã không tự tổng kết được để rút ra điều ấy cho tới gần đây. Ngay cả trên blog này, mình cũng từng viết một số bài về học tập. À, nhiều ấy chứ, không phải một số. Nhưng mình luôn cảm thấy chúng vẫn là những kinh nghiệm rời rạc, dù thực tế đấy nhưng thiếu một chất kết dính thực sự, cái gốc của mọi lựa chọn trong học tập của mình.

Giờ mình biết nó là gì rồi, và mình sẽ chia sẻ với bạn trong bài viết này. Tất cả xoay quanh chữ “HỌC CHẬM”, và kiên trì tin tưởng sự chậm ấy là điều phù hợp với mình.

Chìa khóa 1: Người ta làm được, mình cũng làm được

Hôm trước, mình báo với chồng và hai con về việc đã được nhận vào chương trình cử nhân văn bằng 2 ngành ngôn ngữ tiếng Trung của Đại học ngoại ngữ. Mình có chia sẻ là khi tốt nghiệp sau đây gần ba năm, mình muốn đồng thời có được HSK6. Thông thường chuẩn đầu ra của chương trình cử nhân là khoảng HSK5. Chồng mình cảm thán: “HSK5 đã khó, HSK6 còn khó hơn nhiều đấy, nhắm được không?”. Mình buột miệng: “Người ta làm được, mình cũng làm được”. Mình đã gặp nhiều bạn có HSK6 sau khi học cử nhân rồi.

Đó là điều bật ra ngay lập tức trong đầu mình, cũng là niềm tin mình có từ rất lâu rất lâu. Tất nhiên mình biết HSK6, hay thậm chí HSK5 là siêu khó. Mình cũng biết, tiếng Anh khó, IELTS 7.0-7.5 càng khó hơn. Học đại học cũng khó chứ, học thạc sỹ lại càng chẳng dễ, làm công việc này khó, công việc kia cũng khó. Rốt cuộc, trên đời này có việc gì là không khó đâu? Rất nhiều chương trình, bằng cấp, chứng chỉ, trình độ, môn học, chuyên môn… sinh ra thực sự để làm khó mình luôn đó, khó tới mức đọc không hiểu gì, cũng không biết làm sao để hiểu, càng học càng không hiểu.

Nhưng người khác làm được, mình cũng sẽ làm được. Nếu có giới hạn nào đó, mình nghĩ chỉ là về thể chất. Ví dụ như tay chân mình yếu ớt, dù có cố bao nhiêu cũng không thể bê vác đồ nặng, điều đó mình chấp nhận. Nhưng đã là chuyện học hành, nếu ngồi vào bàn học được, cùng tiếp cận được các tài liệu, thế nào cũng học được thôi. Miễn là không từ bỏ.

Người ta học nhanh, mình xong chậm chút cũng không sao. Quan trọng là niềm tin rằng không thể học được sẽ khiến chúng ta thậm chí chẳng bắt đầu, hoặc nhanh chóng từ bỏ ngay khi “va phải đá”. Người khác làm được vì họ va phải đá rồi sẽ đứng dậy đi tiếp, còn chúng ta va phải đá là dừng lại, vậy không phải vì học khó tới nỗi không thể, mà vì chúng ta bỏ cuộc thôi.

Có một hiện tượng rất thường xảy ra nhưng cũng dễ hiểu, là số lượng người học được hoặc đạt được chứng chỉ bằng cấp gì đó (ví dụ như chứng chỉ chuyên môn quốc tế, tiếng Anh, SAT…) ban đầu có rất ít nhưng dần dần con số tăng dựng đứng trên biểu đồ. Không phải kỳ thi đã dễ hơn, cũng không hẳn việc có nhiều tài liệu dễ dàng tiếp cận, lý do chính là vì chúng ta nhìn thấy ngày càng nhiều người tương tự mình, thậm chí ngay bên cạnh mình học được thi được. Cái suy nghĩ “à, người này người kia học được, vậy hẳn cũng không khó như mình tưởng, chắc mình cũng học được” mới là yếu tố quyết định khiến số lượng bằng cấp chứng chỉ trước đây được coi là khó lại trở nên phổ biến nhanh chóng khi đạt được độ phổ biến nhất định.

Sự khác biệt giữa người “học được” và “không học được” chủ yếu nằm ở chỗ có tiếp tục học hay không. Miễn bạn không từ bỏ là rồi bạn sẽ hoàn thành, sẽ… học được.

Chìa khóa 2: Luôn để dành chỗ cho câu hỏi “liệu có chắc không?”

Mình nghĩ chúng ta đều đồng ý với nhau, người hiểu sâu sắc một vấn đề là người có thể diễn giải lại một cách hết sức đơn giản, ngắn gọn, logic. Hơn hết, họ có thể trả lời các câu hỏi kiểu: Vì sao như vậy? Điểm khác nhau giống nhau giữa cái này với cái kia là gì? Bản chất của vấn đề này như thế nào? Nhưng người dạy có trình độ không cao thường không trả lời được gãy gọn những thắc mắc đó.

Thực tế, thầy cô giáo để về dạy học trò tiểu học những phép tính căn bản, họ đã phải học toán cao cấp, tâm lý lứa tuổi, phương pháp giảng dạy và vô vàn những kiến thức khác. Nếu chỉ dạy đúng những gì mình biết, đó gọi là chia sẻ kinh nghiệm, không gọi là dạy.

Bản thân mình thường không nhớ và kết nối được kiến thức khi không thực sự hiểu. Vì thế, khi học điều gì đó mới, mình có phản xạ thắc mắc về những điều xung quanh nó. Ví dụ như khi học tiếng Trung, học về một từ, một câu, mình thường sẽ hỏi thêm cô giáo về phát âm, vì sao mình nghe có người nói phát âm thế này, có người lại nói khác? Từ này trong câu ở vị trí nào và vì sao? Từ này có nghĩa giống từ học trước đó, vậy sử dụng có giống nhau không?

Không phải mình cố tình hỏi nhiều, mà vì nếu không hiểu rõ, mình không kết nối được điều mới học và những điều đã học, cũng không hiểu chân tướng bản chất phía sau, thành ra không biết cách dùng và có cảm giác… không yên tâm. Đây cũng là lý do khiến mình chọn một chương trình học hoặc thầy cô nào đó để theo lâu dài, hoặc xin dừng học với thầy cô mình thấy không phù hợp. Sự phù hợp ở đây, thực ra là cảm thấy yên tâm hơn, hiểu rõ kiến thức hơn, cảm nhận được sự vững vàng sâu rộng về hiểu biết hay không ở người dạy.

Vì vậy, bạn hãy dành chỗ cho sự tò mò, những câu hỏi, điều nghi hoặc để tìm thấy chương trình học phù hợp nhất với mình.

Chìa khóa 3: Không đua thời gian khi học tập

Thú thực đôi lúc mình cũng bị cuốn vào những kinh nghiệm học kiểu đạt được mốc này mốc kia sau một khoảng thời gian ngắn giật mình. Nhưng thực tế, mình mất nhiều thời gian hơn như vậy rất nhiều.

Để thi ba chứng chỉ quốc tế về quản lý dự án, mình dùng tổng cộng gần năm năm. Cứ thi xong một chứng chỉ, rồi làm việc, tích lũy kinh nghiệm, sau thời gian dài mới lại học và thi tiếp.

Để học lên cao về quản trị, mình không chọn cách học các khóa ngắn hạn mà đăng ký học thạc sỹ MBA, hết tổng cộng tới ba năm từ lúc ôn thi Ielts để đủ điều kiện apply tới khi tốt nghiệp.

Học tiếng Trung, mình tự học một năm lên tới đầu HSK4, sau đó cảm thấy kiến thức cứ bị hổng lỗ chỗ và rất không yên tâm, nên mình đi học văn bằng 2 của Đại học ngoại ngữ - một con đường dài, sẽ mất tới gần ba năm nữa để hoàn thành.

Dĩ nhiên, mỗi người sẽ lựa chọn cách học, con đường học khác nhau, đó là vấn đề cá nhân. Nhưng với mình, mình nhận ra bản thân luôn chọn con đường dài hơn khi đứng trước những ngã rẽ. Trải nghiệm suốt những năm từ phổ thông tới giờ khiến mình có niềm tin rằng đi con đường dài và bài bản thực ra sẽ giúp mình nhanh hơn về nhiều mặt.

Bạn không nhất thiết phải học một chương trình ở trường đại học như mình mới là chắc chắn, điều mình muốn nói ở đây là tâm lý đua thời gian. “Phải học nhanh mới là tốt, nhanh lên kẻo mất cơ hội, chậm là kém hiệu quả hoặc đang làm sai ở đâu đó, là năng lực không tốt”. Mình nghĩ, chậm có cái hay của chậm.

Học chậm khác với trì hoãn. Chậm ở đây là học thật tỉ mỉ, đi từ bản chất, dành nhiều thời gian để tìm tòi và mở rộng kiến thức. Hơn hết, nên tìm tới những người dạy thật uy tín, có thể kiểm chứng về trình độ, và tin tưởng vào cảm giác của bạn khi học.

Bạn thấy tin tưởng, hiểu bài, thầy cô giải đáp được điều bạn băn khoăn là được. Nếu lấn cấn, nghi ngờ, phải hỏi và tìm hiểu ngay chứ đừng mất công ép mình phải nhớ một kiến thức mà mình còn thấy không đáng tin.

Cách học nhanh nhất, mình tin, là cho phép bản thân chậm lại. Chậm, chứ không lười, không trì hoãn. Chậm ở đây là một cách tiếp cận với kiến thức theo cả chiều rộng và chiều sâu, dùng thời gian để bồi đắp. Bạn có thể rút ngắn từ ba năm thành hai năm rưỡi nhưng không thể và không nên cố gắng rút từ ba năm thành sáu tháng, bởi vì quá cấp tốc sẽ khiến hiểu biết, kỹ năng và kiến thức khó đọng lại sâu sắc.

Hãy cứ chậm thôi, bình tĩnh, từ từ, chăm chỉ một cách chắc chắn.

Chúc bạn có những hành trình học tập thật thành công, đặc biệt nếu bạn cũng như mình, ở lứa tuổi ngoài 30, vẫn muốn học rất nhiều thứ trong khi phải đi làm, chăm sóc gia đình và nhiều nghĩa vụ khác.

Thân mến,

Tố Uyên.

P/s: Mình đã viết khá nhiều bài về chủ đề Kỹ năng tự học, kinh nghiệm học tiếng Anh tiếng Trung, và cả câu chuyện mình đã trở thành thủ khoa kép hồi đại học như thế nào. Bạn có thể đọc thêm ở đây nhé.