Sự thật về tiếng Trung: có dễ không? Học nhanh không? Tự học được không?

Mình học rất lâu để qua được HSK1, 2, 3. Cụ thể là 9,5 tháng. Và mình đã học được gì về cách học tiếng Trung qua hành trình này?

Tháng 10/2024, mình bắt tay vào học tiếng Trung, bập bẹ những con chữ đầu tiên: “ní hảo”, “wo”, “ni… Mình lang thang đọc các kiểu bài kinh nghiệm, video bí quyết, hướng dẫn học tiếng Trung từ số 0…

Điều kỳ lạ và thú vị là phần lớn bài viết tập trung nhấn mạnh vào một điểm: tốc độ thành thạo tiếng Trung. Hầu hết chỉ tính bằng tháng. 3 tháng lên được HSK4, 6 tháng nghe nói thành thạo, 9 tháng thi đỗ HSK5… Toàn những con số biết nói. Và mình nghĩ có thể đâu đó cũng có những người làm được như vậy thật. Nhưng việc quá tập trung vào thời gian học khiến người đọc (như mình) có một hình dung rằng tiếng Trung dễ hơn tiếng Anh, nhiều điểm tương đồng tiếng Việt, chỉ vài tháng là đạt trình độ mong muốn.

Sự thật, mình đã trải qua hành trình không giống vậy.

Mình loay hoay đi tìm cách học phù hợp. Cũng đôi lần phát hiện và đúc kết được một số cách, nhưng nhận thức và trình độ cá nhân lại thay đổi liên tục, và mình cũng liên tục phải tìm cách thức mới.

Tốc độ của mình không phải sáu tháng thành thạo, mà là gần mười tháng mới ì ạch qua được HSK 3 (và vẫn quên rất nhiều từ đã học).

Mình định tự học, bằng video Youtube, bài giảng ghi sẵn, tự làm bài tập, nhưng sau cùng mình thấy không hiệu quả cả về chất lượng và tốc độ.

Có những người đã tự học được, có người đạt được HSK4 sau sáu tháng hoặc thậm chí ngắn hơn, có người chỉ bằng nghe xem đọc tiếng Trung trên các nền tảng mạng xã hội mà trở nên thành thạo. Nhưng đó không phải mình.

Trong bài viết này, mình sẽ chia sẻ với bạn những gì mình đã đúc kết được khi loay hoay đi từ số 0 tới giờ đã học được phần đầu của chương trình HSK4. Mình mong những chia sẻ này sẽ mang lại cho bạn thêm một cái nhìn thực tế về việc học tiếng Trung nếu đây đang là mục tiêu của bạn.

1. Tiếng Trung không dễ, ngược lại mới đúng

Tiếng Trung dễ vì gần gũi với tiếng Việt, vì ngữ pháp đơn giản, vì chỉ cần nhớ mấy trăm từ mấy nghìn từ… Không phải vậy đâu.

Mình đã trải nghiệm để hiểu ra một điều: học một ngôn ngữ mới chưa bao giờ là đơn giản, bất kể đó là tiếng nước nào. Từ phát âm, chữ viết, cấu trúc câu, thói quen ngôn ngữ, tất cả đều khác biệt với tiếng Việt. Sự tương đồng dù có cũng không thấm vào đâu so với những khác biệt, vì thế phải xác định học là khó, rất khó.

Có những chữ, mình tưởng mình biết rồi, nhớ mặt chữ, viết được, biết dùng rồi, nhưng càng học mình lại càng nhiều lần phát hiện ra mình đã bỏ sót ý nghĩa nào đó của từ, đã phát âm sai, dùng sai vị trí…

Ban đầu mình rất hào hứng, tính toán đơn giản kiểu mỗi ngày 10 chữ, một tháng 300 chữ, sáu tháng là có trong tay 1800 chữ. Vấn đề là mỗi chữ hàm chứa rất nhiều yếu tố xung quanh. Tiếng Trung có sự phức tạp riêng của nó, và hẳn ngôn ngữ nào cũng vậy. Nên xác định ngay từ đầu là nó khó sẽ tạo tâm thế tốt hơn rất nhiều những lời an ủi thiếu thực tế rằng nó dễ lắm, tương đồng tiếng Việt lắm, ngữ pháp đơn giản lắm.

Chẳng có gì đơn giản. Đây là sự học cả một thứ tiếng mới cơ mà. Tiếng Trung, tiếng Anh, hay bất cứ thứ tiếng gì đều khó. Nếu bạn tìm đến tiếng Trung vì nghĩ nó dễ hơn những thứ tiếng khác, thì có thể sẽ sốc đấy vì mình thấy nó chẳng dễ chút nào. Vài bài đầu dễ thật, nhưng càng học càng rối loạn, đây cũng sẽ trở thành lý do khiến chúng ta bỏ dở vì không như kỳ vọng.

2. Không có chuyện học vài tháng mà thành thạo

Hồi mới tìm hiểu để học, mình đọc mười bài thì chín bài nhấn mạnh vào thời gian học. Thế là mình cũng ngây thơ tự đặt ra mục tiêu rất là “trên trời” với bản thân mình, nhưng lại có vẻ rất hợp lý so với những bài chia sẻ kinh nghiệm trên mạng xã hội: sáu tháng là xong HSK4.

Sự thật là sao? Mười tháng rồi mình mới vừa xong HSK3. Đó là mình còn không hề bỏ ngắt quãng, học liên tục dù có thời gian bận làm việc quá thì giảm thời gian học xuống. Mình nhớ, khi tới mốc sáu tháng rồi, mình vẫn lẹt đẹt ở HSK 2, tâm lý nặng nề hoảng hốt: Ủa sao người khác học giỏi vậy, nhanh vậy, mà mình lại lâu thế? Mình đang sai ở đâu? Mình không có khả năng học à? Mình lười quá, kém quá, thế này bao giờ mới thành thạo?…

Đặt kỳ vọng cho bản thân dựa vào trải nghiệm của người khác tất yếu dẫn đến kết cục như thế. Nếu không cẩn thân, sự thất vọng do khác biệt giữa thực tế và tưởng tượng sẽ là nguyên nhân khiến chúng ta dừng việc học do mất động lực, chán nản, nghi ngờ năng lực bản thân.

May là mình đã thoát ra tâm lý ấy. Không có cách nào đặc biệt, chỉ là mình điều chỉnh mục tiêu thôi. Sáu tháng không đạt HSK4, vậy mình sẽ mở rộng kế hoạch thành một năm. Mình có thời gian mà, một năm mà thành thạo được ở mức HSK4 là tốt rồi, tốt hơn không học gì. Mình có đang chạy đua với ai đâu? Nếu vì chán nản mà dừng lại, thì không chỉ một năm, tới ba năm năm năm nữa cũng không có gì thay đổi. Còn nếu cứ học, dù chậm hơn người khác, mình cũng đã ở vị trí tốt hơn rất nhiều so với lúc đầu rồi.

Đây là lúc cần vận dụng tới niềm tin sắt đá: cứ học rồi sẽ biết, học mãi sẽ thuộc, lâu tới mấy cũng có ngày hoàn thành mục tiêu thôi. Mình dự định tháng 11/2025 sẽ thi HSK4, vậy là đã đúng gấp đôi dự kiến ban đầu. Nhưng có sao đâu? Cứ đi rồi sẽ tới.

3. Tốt hơn hết là có thầy cô kèm cặp

Mình khá tự tin vào khả năng tiếp thu, cộng với vì công việc bận và phải kèm cặp con học nên khó theo các lớp tập trung, nên mình đăng ký khóa online thu sẵn. Chất lượng khóa học rất tốt, thầy dạy tâm huyết (trong video), và mặc dù có nhóm Facebook để thầy sửa bài nếu gửi lên bài viết, bài nói, nhưng vì không có tương tác trực tiếp và sát sao nên mình học rất chậm, không sửa được các lỗi sai, và thiếu động lực vì… cô đơn quá.

Mình từng tìm lớp nhưng không có lớp phù hợp. Cũng từng học 1-1 nhưng không hợp. Thế là từ bỏ luôn con đường này mà không hiểu rằng, hoàn toàn có thể tìm thấy các lớp khác, thầy cô 1-1 khác phù hợp hơn. Nghĩa là vấn đề con người, không phải vấn đề phương thức.

Sau khoảng thời gian dài loay hoay, mình lại đi tìm thầy cô kèm 1-1. Lang thang trên “thành phố sợi chỉ” Threads khá lâu, mình tìm thấy một số cô có vẻ phù hợp các tiêu chí. Sau đó mình học thử, và sau cùng chọn được cô giáo để theo học. Lợi thế của việc học 1-1 là thời gian linh động, mình học vào khung 10h tối cũng được luôn. Cô sát sao vì chỉ kèm mình mình. Chi phí dao động khoảng 180 nghìn tới 350 nghìn cho 90 phút học, tùy từng cô.

Mình thấy thời lượng phù hợp là khoảng hai tới ba buổi mỗi tuần, vừa đủ để có thời gian làm bài tập, và cũng không quá ít khiến kiến thức rơi rụng. Chỉ sau thời gian ngắn học 1-1, mình đã tiến bộ thấy rõ và lấy lại nhịp học, cảm hứng, phát âm cũng tốt lên nhiều.

4. Lượng thời gian học là quan trọng nhất

Dù học theo cách nào, sự khác biệt lớn nhất sẽ đến từ thời gian bạn dành cho việc học. Không chỉ học với thầy cô, học cùng lớp, xem video bài giảng, bạn còn cần xem trước bài, từ mới, khi học xong phải làm bài tập trong sách, đặt câu, viết đoạn, luyện nghe…

Càng dành nhiều thời gian để học, hiệu quả sẽ càng cao và nhìn thấy một cách rõ ràng sự tiến bộ. Sau này tìm hiểu kỹ hơn mình mới biết, bạn Youtuber học sáu tháng lấy bằng HSK4 là bạn học cả ngày cả tối - fulltime trong giai đoạn Covid. Nếu tính tổng thời gian học như vậy, so với mình mỗi ngày chỉ học một, hai tiếng, thì sáu tháng vẫn loanh quanh HSK2 là đúng rồi, mơ mông gì nữa?

Hiện tại mình tranh thủ tất cả những khoảng thời gian có thể để học. Ví dụ như: bật bài khóa nghe trước trong lúc làm việc nhà, đeo tai nghe để nghe thụ động trong lúc làm việc, tranh thủ giờ nghỉ trưa ở công ty để làm bài tập, cầm sách học từ mới trong lúc kèm con học khi con bận viết bài không cần mẹ giảng…

Muốn học hiệu quả, thời lượng chính là yếu tố quan trọng nhất, bất kể bạn học theo phương pháp nào. Phải học mỗi ngày, và mỗi ngày phải học càng nhiều thời gian càng tốt. Mỗi ngày 10 phút, 15 phút không giải quyết được vấn đề gì đâu, chỉ là “cưỡi ngựa xem hoa” vui vui thôi, cần tập trung thật nhiều thời gian mới tạo ra sự tiến bộ.

5. Nhớ, hiểu, và lặp lại

Ban đầu mình tính rất đơn thuần kiểu: sách có 20 bài, mỗi tuần học 2 bài, vậy 10 tuần là xong, chuyển sang quyển khác. Nhưng khi học rồi, mình thấy có mấy vấn đề ở đây:

Thứ nhất, học xong cuốn sách HSK3 chẳng hạn, không có nghĩa là đã xong kiến thức mức HSK3. Sách chỉ là bộ khung, giống như một lượt học cơ bản thôi. Để nghe nói đọc viết ở trình độ này cần học mở rộng thêm các cách dùng từ, đặt câu, luyện tập kỹ năng rất nhiều.

Thứ hai, học qua, nhớ nghĩa một từ không có nghĩa đã thực sự hiểu về từ đó. Cần học đi học lại, đặt nhiều câu, đọc nhiều những chủ đề liên quan mới dần dần biến từ đó trở thành vốn của mình.

Thứ ba, học xong lại quên là bình thường. Nên phải luôn dành thời gian cho phần “học lại”. Không có cách nào khác ngoài lặp đi lặp lại thật nhiều, gặp từ ở nhiều chỗ, trong nhiều hoàn cảnh, viết nhiều lần (dù bằng máy tính điện thoại hay viết tay).

Khi học qua mỗi trình độ, kiến thức ngữ pháp và từ vựng đã có trở thành lõi để học tiếp trình độ tiếp theo, giống như sóng nước lan rộng mãi. Do đó không thể vì vội vã mà học lướt trình độ cơ bản để sớm vào trình độ nâng cao. Muốn nhanh, lại phải chậm lại.

—

Để tổng kết bài viết này, mình chỉ muốn nói rằng: Học tiếng Trung rất khó, cần nhiều thời gian, nhưng rất thú vị và đáng giá. Hãy học theo nhịp độ của bạn một cách kiên định và chăm chỉ, sử dụng nhiều sự hỗ trợ nhất có thể, và không có gì quan trọng bằng thời lượng nhiều và lặp lại.

Hẹn gặp bạn trong những bài viết sau về chủ đề này, mình sẽ chia sẻ kỹ hơn về cách mình học, và nguồn tài liệu, kênh tham khảo. Mình không có mẹo gì đâu, chỉ có trải nghiệm rất đơn thuần thôi. Và dù chọn cách nào, tài liệu gì, học từ ai, đến cuối cùng vẫn là chăm chỉ, kiên trì. Mình tin đó là điều kiện đầu tiên, cũng là quan trọng nhất để chinh phục ngôn ngữ này.

Thân mến,

Tố Uyên.