Đặt mục tiêu khi đã ở … giữa đường

Với một số mục tiêu, chúng ta hãy xác định hướng đi tổng thể, phương pháp, thời gian… và trì hoãn việc chốt mục tiêu chính xác sau một thời gian trải nghiệm.

Khi nói tới đặt mục tiêu và lập kế hoạch, trình tự thông thường chúng ta nghĩ tới là:

1. Tìm kiếm động lực, mong muốn, lý do;

2. Xác định mục tiêu cụ thể: giao tiếp thành thạo tiếng Anh, giảm được 10kg;

3. Thời hạn để đạt mục tiêu: một tháng, sáu tháng, một năm;

4. Lựa chọn cách thức thực hiện: học ở trung tâm, tự học, luyện tập có người hướng dẫn;

5. Thời gian, nỗ lực dự định đặt vào dự án: học ba giờ mỗi ngày, tập luyện một tiếng vào buổi sáng.

Trên thực tế, mình luôn cố gắng để xác định được tất cả các yếu tố trên trước khi theo đuổi một mục tiêu gì đó. Thứ nhất là bởi cách đó từng hiệu quả với mình, thứ hai là mình cho rằng đây là cách đặt mục tiêu và lập kế hoạch duy nhất.

Mình chỉ loay hoay và hoang mang với cách thức đó khi mong muốn thay đổi công việc vào năm 2017. Lúc ấy mình quyết định từ bỏ ngành viễn thông đã học ở đại học và đi làm năm, sáu năm để tìm một hướng đi khác.

Mình cố gắng lựa chọn một mục tiêu sự nghiệp, xác định các kỹ năng cần học, tìm kiếm các lựa chọn, đặt ra một mốc thời gian để tự tạo áp lực. Nhưng mình không đạt được mục tiêu như đã đặt ra. Mình phải đổi hướng liên tục, điều chỉnh phương pháp học tập các kiến thức kỹ năng, thay đổi cả kỳ vọng.

Ban đầu mình rất khó chịu với việc phải thay đổi đích đến. Nhưng sau này, khi thoải mái và quen hơn với điều đó, mình nhận ra việc xác định mục tiêu khi đã đi đến “nửa đường” ở trường hợp đó thực sự hiệu quả hơn nhiều việc cố gắng làm rõ tất cả mọi yếu tố của một dự án cá nhân ngay từ lúc bắt đầu.

Sau này, khi làm việc sâu về quản lý dự án, mình đã gọi được thành tên hai cách đặt mục tiêu và xây dựng kế hoạch như vậy:

• Kiểu truyền thống: Xác định mọi khía cạnh ngay từ đầu. Nói cách khác, là làm rõ mục tiêu từ bước đầu tiên, trước khi thực hiện, và dồn lực để đạt được mục tiêu đó.

• Kiểu linh hoạt: Xác định một số yếu tố (thời điểm, cách thức…) nhưng không đặt một mục tiêu cụ thể chính xác ngay từ đầu, chỉ xác định khi đã qua một thời gian thực hiện và có thêm nhiều thông tin, dữ liệu.

Trong bài viết này, mình sẽ chia sẻ kỹ hơn về cách đặt mục tiêu khi đã ở… giữa đường, kiểu dự án cá nhân phù hợp với cách đặt mục tiêu này và một số lưu ý khi thực hiện.

1. Vì sao đặt mục tiêu chính xác cụ thể ngay từ đầu có thể không hiệu quả?

Mình nhận thấy có hai vấn đề chính:

• Lãng phí nhiều nỗ lực vào việc theo dõi tiến trình thực hiện:

Một quan điểm phổ biến về thiết lập mục tiêu và lập kế hoạch cho rằng: mục tiêu càng cụ thể và khó khăn càng tạo ra nhiều động lực. Hơn nữa, để quá trình đó hiệu quả, chúng ta phải theo dõi, ghi nhận và phân tích khối lượng công việc hoàn thành mỗi ngày để biết mình đã đi tới đâu trên hành trình.

Hai điều trên có thể gây ra một vấn đề lớn, đó là chúng ta không chỉ phải cố gắng để thực hiện mục tiêu, mà còn phải dành quá nhiều nỗ lực và thời gian để theo dõi, kiểm soát quá trình đó mỗi ngày.

Ví dụ: Bạn đặt ra mục tiêu rất khó với bản thân là thi được IELTS 7.0 sau ba tháng, mỗi ngày bạn phải học rất nhiều. Nhưng không chỉ vậy, bạn liên tục phải tự nhắc nhở bản thân về mục tiêu có thể quá sức này, rà soát xem mình đã học tới đâu, đã đạt tiến độ hoặc điểm số như mong muốn chưa…

Điều này có thể tốt nếu trước đây bạn từng ôn thi IELTS nhiều lần, đã có kinh nghiệm, hiểu về đề thi và những gì mình cần phải học, cũng xác định trước được năng lực của mình. Tuy nhiên, nếu đây là lần đầu tiên bạn ôn thi IELTS, việc đặt mục tiêu cụ thể, chắc chắn, và đầy tham vọng ngay ở điểm bắt đầu có thể khiến bạn sớm mệt mỏi vì áp lực và cả vì năng lượng bỏ ra để tự kiểm soát tiến trình.

• Đặt mục tiêu không thực tế:

Mình chưa bao giờ học tiếng Trung. Ban đầu khi bắt đầu lập kế hoạch, mình tìm hiểu, sau đó tự đặt ra cho mình một mục tiêu “chắc như đinh đóng cột”: Giao tiếp trôi chảy sau sáu tháng. Hoàn toàn thiếu thông tin thực tế và mức độ phù hợp của bản thân mình với lịch trình.

Sau hơn một tháng đầu tiên, do bị “dính mắc” vào mục tiêu trên nên mình chỉ tập trung vào nghe nói, để rồi nhanh chóng nhận ra sáu tháng là không đủ để trôi chảy một ngoại ngữ, đặc biệt lại khó như tiếng Trung. Hơn cả, vì động vào đâu cũng thấy khó, nên mình bị mất động lực, nghi ngờ bản thân không thể học thứ tiếng này, càng lúc càng muốn trì hoãn học hành.

Bước ngoặt chỉ tới khi mình quyết định điều chỉnh, giảm mức độ trôi chảy giao tiếp và đặt thêm mục tiêu về chứng chỉ HSK. Thời hạn vẫn là sáu tháng, nhưng do có thêm nhiều thông tin, trải nghiệm, phản hồi từ thực tế, mình đã có được mục tiêu vừa phù hợp, vừa giữ được cảm hứng học tập, lại sát với nhu cầu công việc.

Có nhiều điều chúng ta muốn làm, nhưng vì quá nóng vội nên đặt một mục tiêu cụ thể từ quá sớm, ngay từ lúc bắt đầu, những mong nó trở thành định hướng và tạo động lực cho mình. Nhưng, mọi thứ có thể diễn ra hoàn toàn ngược lại. Áp lực, lạc lối, mông lung không biết mình đang sai ở đâu.

Trong trường hợp này, nếu được làm lại, lúc bắt đầu mình sẽ chỉ đặt ra một số yếu tố và để ngỏ mục tiêu cụ thể. Ví dụ: Học tiếng Trung, thời gian sáu tháng, phương pháp là tự học bằng khóa online, mỗi ngày hai tiếng vào buổi tối. Mục tiêu cụ thể sẽ được xác định sau khi đã thử nghiệm khoảng hai tháng.

Khi trì hoãn đặt mục tiêu cụ thể lúc đầu, mình sẽ chỉ tập trung vào việc học, trải nghiệm, lựa chọn cách thức, phương tiện, tài liệu. Sau một thời gian, mình sẽ quay trở lại để đánh giá và xác định cụ thể về đích đến.

2. Làm thế nào để biết dự án cá nhân nào nên đặt mục tiêu ở “giữa đường”?

Theo kinh nghiệm làm quản lý dự án và trải nghiệm với các mục tiêu cá nhân của mình, các mục tiêu thường chia làm hai nhóm:

• Nhóm 1: Mục tiêu mình đã có nhiều kinh nghiệm, hiểu về mức độ khó dễ của nó, và hiểu năng lực của bản thân liên quan tới mục tiêu này.

• Nhóm 2: Mục tiêu mới hoàn toàn, chưa từng có trải nghiệm.

Với kiểu mục tiêu thứ hai, chúng ta nên để ngỏ mục tiêu cụ thể, chưa xác định chính xác ngay từ đầu. Hãy xác định hướng đi tổng thể, phương pháp, thời gian… và trì hoãn việc chốt mục tiêu chính xác ở thời điểm bắt đầu. Sau một thời gian thực hiện, hiểu mức độ khó dễ của dự án, bạn sẽ có được mục tiêu phù hợp hơn.

Có một số lưu ý mình muốn nhấn mạnh ở đây để việc trì hoãn xác định mục tiêu này đạt hiệu quả tốt:

1. Dù chưa “khóa mục tiêu” ngay từ đầu, không có nghĩa chúng ta hành động một cách mông lung. Hãy xác định một hướng nào đó, chỉ là đừng ép mình phải có ngay một con số, vị trí, thành tựu nào đó cực kỳ cụ thể.

2. Cần có thời hạn cho việc trì hoãn này, ví dụ: sau một tháng hoặc hai tháng. Nếu đặt thời hạn thử nghiệm quá dài trước khi xác định mục tiêu, chúng ta dễ mất động lực.

3. Trong suốt quá trình thực hiện, bạn luôn có thể và nên quay trở lại, phân tích tình hình để hiệu chỉnh mục tiêu nếu cần.

Tóm lại, chúng ta không chỉ có cách duy nhất là luôn phải xác định một mục tiêu cụ thể và thật tham vọng ngay từ đầu. Với những việc chúng ta chưa có nhiều kinh nghiệm, lần đầu học tập, hãy cứ bắt đầu dự án khi đã có hướng tổng thể, xác định các yếu tố khác trước và thực hiện luôn. Từ đó, bạn sẽ có trải nghiệm, thu thập được thông tin và phản hồi từ quá trình để có được mục tiêu phù hợp. Dù vậy, hãy luôn đặt thời hạn cho giai đoạn “nợ mục tiêu” này để không bị “mất lửa” trong quá trình chinh phục mục tiêu.

Nếu bạn cũng đang có một hướng phát triển bản thân, sự nghiệp, học tập, có thể cân nhắc cách đặt mục tiêu kiểu để ngỏ lúc bắt đầu và chỉ quay lại xác định chính xác khi đã ở “giữa đường” như mình chia sẻ trong bài viết này nhé!

Chúc bạn có một hành trình thành công!

Tố Uyên.